Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1988, Qupperneq 90

Kristján Búason
á texta Nýja testamentisins, sem út kom í 1734. Bengel þróaði reglur til að
flokka handrit og greindi fyrstur manna milli landbundinna
handritahefða, þ.e. austurkirkjunnar, sem átti sér miðstöð í
Konstantínopel eða Býzans, og afríkönsku kirkjunnar, sem skiptist í
tvennt, þ.e. alexandríska og latneska hefð. Bengel mótaði regluna, að
erfiðari lesháttur er sennilega eldri, þar sem afritari hafi tilhneigingu til
að gera texta ljósari. I tilgátu sinni gekk hann út frá texta austurkirkjunnar
í útgáfu Erasmusar frá 1516, en neðanmáls lét hann prenta textaafbrigði
eftir mati á aldri og áreiðanleika.
J. J. Griesbach (d. 1812), prófessor í Jena og lærisveinn Semlers í
Halle, hélt þessu starfí áfram og mótaði vinnuregluna, að stvttri lesháttur
sé sennilega upprunalegri, þar sem tilhneiging afritara sé að vera ítarlegri.
Hann varð fyrstur til að taka inn í textann aðra leshætti en
austurkirkjunnar.
Á 17. öld drógu menn að efni úr klassískum grískum textum til að
varpa ljósi á merkingu orða Nýja testamentisins, t.d. hollenski
lögfræðingurinn og guðfræðingurinn Hugo Grotius (d. 1645). En fyrstur
til að safna efni úr rabbínskum bókmenntum Gyðinga á hebresku og
arameisku og nota það til að varpa ljósi á efni guðspjallanna var
guðfræðingur ensku Biskupakirkjunnar í Cambridge, prófessor John
Lightfoot (d. 1678).
19. öldin
19. öldin einkenndist af vaxandi og öflugri starfsemi á sviði
nýjatestamentisfræða. Áherzlumar vom einkum á tvennu. Annars vegar
var leitað svara um sagnfræðilegan áreiðanleika Nýja testamentisins. Hins
vegar var leitað svara við spumingunni um guðfræðilega merkingu þess.
a) Tiibinger-skólinn
Mikilvægasta miðstöð sagnfræðilegra rannsókna Nýja testamentisins
var við háskólann í Tiibingen. Áhrifaríkasti kennarinn þar var Feminand
Christian Baur (d. 1860). Hann var af heimspekiskóla Hegels í skilningi
sínum á sögunni sem framvindu tesu, antitesu og syntesu og sá í sögu
frumkristninnar frá 40 eftir Krists burð til 160 eftir Krists burð
eftirfarandi feril. í fyrstu hafí þar annars vegar verið lögmálsbundin
gyðingleg kristni undir forystu Péturs og annarra postula, sem hafi staðið
á bak við Mattheusarguðspjall, og hins vegar heiðingkristni undir forystu
Páls postula, sem boðaði frelsi undan lögmálinu og hafi staðið á bak við
stóm bréf Páls og Lúkasarguðspjall. Ur þessum andstæðum hafi svo
þróazt fomkirkjan og ritsafh Nýja testamentisins með sætt, sem fól í sér
viðurkenningu beggja þátta. Þessi fomkirkja hafi staðið á bak við
Postulasöguna, Markúsarguðspjall og Jóhannesarguðspjall. Þrátt fyrir að
margt í forsendum og niðurstöðum Baurs hafi ekki staðizt rýni síðari
tíma, þá er framlag hans til rannsókna Nýja testamentisins ómetanlegt.
Hann rannsakaði Nýja testamentið sem hluta af sögu kristninnar og sýndi
88