Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1988, Síða 119

Spumingar um hefð og frelsi
sýndi. Hann var rekinn fyrir að leiða fram biblíutexta sem bannaðir vom og
halda fram ábyrgð kristins manns á velferð náunga síns, sem þó er eitt
höfuðþema spámanna, guðspjallamanna og postula.
Uppeldi bama og unglinga í hreyfingum af þessu tagi stefnir að því að
brjóta niður persónuleikann til þess að gera einstaklinginn auðsveipan undir
hið viðurkennda kenningakerfi. Hætt er við að margir þeirra unglinga —
andlit þeirra vom sýnd í kennslustund, hrædd augu — eigi eftir að þurfa
meðferðar við á fullorðinsámm, þegar sálræn vandamál taka að spretta af
andlegu ofbeldi í æsku.2^
— Hliðstæður um afnám frelsisins em margar í kirkjusögunni, eins
og áður sagði. Eina þeirra hefur Dostojefskí klætt skáldlegum búningi í
dæmisögunni um Krist og rannsóknardómarann í Bræðrunum
Karamazov.2^ Tveir bræður ræða saman, og greinir annar, sem er
rithöfundur, bróður sínum frá skáldverki sem hann ætlar að semja: Það
skeði kringum árið 1500 í Sevilla á Spáni að Kristur birtist meðal
mannanna og vakti litla stúlku upp frá dauðum. Þá birtist
rannsóknardómarinn og lét varðsveit sína taka Krist höndum. í dýflissunni
vill hann ræða við Krist, en Kristur þegir. Hin langa ræða kardínálans er
uppgjör milli frelsisins og valdsins, hvemig fólkið velur valdið og hafnar
Kristi og frelsinu. Fólkið vill ekki frelsið, það vill brauð, segir
rannsóknardómarinn. Ekkert er til sem veldur mönnunum meiri kvölum
en samviskufrelsið. Enginn getur staðið einn, án annars en hins frjálsa
vals. Menn skulu því lúta í blindni, jafnvel þótt það stríði gegn samvisku
þeirra. Kristur horfír á kardínálann þögull, rannsakandi augum. Og hann
dæmir Krist til dauða.
Fátt veitir betri innsýn í frelsi fagnaðarerindisins, sem hér hefur
verið til umræðu, en þetta verk, sem er mesta snilldarverk kristinna
nútímabókmennta.
23 Eftir að ég lauk við greinina birtist í Kristilegt Dagblad (4.11.87) frétt ffá Svíþjóð
(„Fra fremgangsteologi til psykiatrisk hjælp“): Sænska kirkjan stofnaði hjálparmiðstöð
s.l. sumar. Hafa 50 fyrrverandi nemendur í biblíuskóla hreyfingarinnar „Orð lífsins"
þurft á geðrænni aðstoð að halda. Var um að ræða ungt fólk sem beðið hafði sálrænt
skipbrot. Níu U'unduhlutar þeirra sem leituðu hjálpar höfðu íhugað sjálfsmorð, segir í
fréttinni.
24 Séra Gunnar Ámason þýddi Bræðuma Karamazov, en hluti handritsins týndist hjá
útgefanda, og ekki varð af útgáfu. Þetta stórvirki séra Gunnars sýnir áhuga hans og
skilning á bókmenntum sem verkefni guðfræðilegrar rýni, hann var þannig langt á
undan sínum tíma. Stefna þessi komst á veg í Bandaríkjunum fyrir fjórum áratugum, og
síðan í Evrópu. Það var að vísu fyrr sem E. Thumeysen leiddi Dostojefskí til öndvegis í
díalektísku guðfræðinni, en þaðan varð hann að víkja síðar. — Þorsteinn Gíslason
gerði stytta þýðingu á kaflanum um Krist og rannsóknardómarann/„Kristur í Sevillu“)
í Sögum frá ýmsum löndum, I. bindi, Rvflc 1932, bls. 97-115. Áslaug Agnarsdóttir,
cand. mag., benti mér á þá þýðingu, og kann ég henni þakkir fyrir. — Enginn skyldi
ætla að dæmisaga Dostojefsla's um Krist og rannsóknardómarann eigi við rómversk-
kaþólsku kirkjuna sérstaklega. Hún vill á okkar öld komast hjá skoðanakúgun og leyfa
frelsi, þótt vandi hennar sé sá að sameina kennivald og frelsi. Dæmisagan beinist að
okkur öllum, minnir á grundvallarþátt um kristinn mannsskilning.
117