Orð og tunga - 01.06.1997, Blaðsíða 18

6
Orð og tunga
Orðabókin var fullprentuð í febrúarmánuði 1925 í 3.000 eintökum (C).
Stofnskrá fyrir Islensk-danskan orðabókarsjóð hafði verið undirrituð af Björgu og
Sigfúsi 24. október 1924, en vegna smávegis breytinga og dráttar var hún ekki staðfest
af konungi fyrr en 1. apríl 1927 (C, G).
Samkvæmt stofnskránni skal stjórn sjóðsins vera skipuð fimm mönnum. Það skyldu
vera frá upphafi Sigfús Blöndal og meðundirrituð kona hans og meðstarfsmaður, sá
þriðji tilnefndur af Sigfúsi, sá fjórði prófessorinn í íslenskri málfræði við Háskóla
Islands eða kosinn af kennslumálaráðuneyti Islands og sá fimmti tilnefndur af danska
kennslumálaráðuneytinu. Þegar einhver þriggjafyrstnefndu stjórnarmannanna dæi eða
færi frá, skyldu hinirkjósa nýjan mann í hans stað.
Fyrstu stjórnina skipuðu auk Sigfúsar og Bjargar Jón Sigurðsson frá Kaldaðarnesi,
tilnefndur af Sigfúsi, Sigurður Nordal og Jón Helgason. Þeir sem síðar hafa skipað
1 -3. sæti eru (ítímaröð) Jón Ófeigsson, Einar ÓlafurSveinsson, Ole Widding, Kristinn
Ármannsson og nú Stefán Karlsson, Hrefna Arnalds og Vésteinn Ólason. Alexander
Jóhannesson, Halldór Halldórsson og nú Baldur Jónsson hafa skipað 4. sætið eftir
að Nordal veik úr því, en 5. sæti hefur verið óskipað eftir fráfall Jóns Helgasonar.
Formenn sjóðstjórnar eftir daga Sigfúsar hafa verið Alexander Jóhannesson, Halldór
Halldórsson og Stefán Karlsson. Fyrsti gjaldkeri sjóðsins var Ólafur Láiusson, en síðar
Pétur Sigurðsson, Ólafur Magnússon og nú Sigurður P. Gíslason (C, D, E, L, M).
Á kreppuárunum seldist Blöndalsorðabók dræmt, varla nema ein 200 eintök allan
fjórða áratuginn. Til þess að lækka umboðslaun var meginhluta bókabirgða, h.u.b.
1150 eintökum, komið til geymslu í Alþingishúsinu 1936; þar vóru hæg heimatökin,
því að skrifstofustjóri Alþingis var í stjórnarnefndinni (C).
Með batnandi fjárráðum á stríðsárunum jókst salan hins vegar til muna, og að stríði
loknu var lítið eftir af bókinni, svo að þá var gripið til þess ráðs að skammta hana
eins og fleira á þeim árum. Ákveðið var haustið 1945 að leyfi stjórnarmanna þyrfti til
að kaupa eintak (á 300 kr. óbundið út úr búð), en heimspekideild Háskólans var falin
varsla nokkurra tuga eintaka sem mátti selja íslenskunemum (á 200 kr.) — þó ekki fyrr
en þeir hefðu lokið fyrri hluta prófi (C).
Þessar bókaleifar hrukku þó skammt, og þá var ráðist í ljósprentun orðabókarinnar
að frumkvæði Alexanders Jóhannessonar. Sögur herma að hann hafi boðað til fundar í
stjórnarnefndinni og reifað hugmynd sína um ljósprent, en meðstjórnarmenn hafi haft
uppi úrtölur einar. Eftir að hafa hlýtt á mál þeirra á Alexander að hafa sagt: „Ég lít þá
á þetta sem samþykkt."2 Þessi ljósprentaða útgáfa kom út 1952 í 3.000 eintökum eins
og frumútgáfan (L).
Nýja útgáfan skilaði verulegum hagnaði, þannig að þegar haustið 1954 ákvað sjóð-
stjórnin að hefja undirbúning að útgáfu Viðbætis, sem kom út í 3.000 eintökum 1963.
Ritstjórar Viðbætis vóru Halldór Halldórsson og Jakob Benediktsson, en samverka-
menn Árni Böðvarsson, sem safnaði orðum til verksins úr ritum sem höfðu komið út
eftir að Blöndalsorðabók var lokið, og Erik Spnderholm, sem annaðist þýðingar að
mestu (L).
2Þetta sagði Halldór Halldórsson prófessor mér, en honum sagði Pétur Sigurðsson háskólaritari, sem var
gjaldkeri sjóðsins og hefur því væntanlega setið fundinn.