Orð og tunga - 01.06.1997, Blaðsíða 28

16
Orð og tunga
Ýmsan fyrirvara verður þó að hafa á þessu, og er þá rétt að gera um leið nokkra
grein fyrir tölvuskráningunni, þótt ekki varði það allt stærð orðaforðans.
Fyrst er þess að geta að ýmislegt er enn ólagfært eftir tölvuskráninguna þrátt fyrir
samlesturinn. Ýmiss konar villur slæddust inn vegna þess að verkið var unnið á löngum
tíma og ritarar komu og fóru. Afstaða mín til sumra atriða breyttist á tímabilinu, og
stundum fengu ritarar ekki nægilega skýr fyrirmæli um hvernig að skyldi fara. Því
vantar nokkuð á að fullt samræmi sé í allri skráningu.
I umræðu hér á eftir verða einstakir hlutar orðabókarinnar auðkenndir með skamm-
stöfunum. Aðalsafnið sem út kom 1920-1924 er nefnt GBl., meginhluti þess Bl. og
viðbætirinn Vb. Nýi viðbætirinn frá 1963 er nefndur Nvb. og allt safnið í heild sinni
ABl.
Sumum flettiorðum var sleppt viljandi, t.d. beygingarmyndum sterkra sagna, sem
allvíða eru í bókinni. Nafnháttur var látinn nægja eða nefnifall fallorða þegar því var
að skipta. Undantekning var þó gerð um lýsingarhætti sagnorða, sem oft eru sérstök
flettiorð. í Bl. töldust 299 slík dæmi, ekkert í Vb. og 5 í Nvb., eða samtals 304 flettiorð.
Þetta eru oftast lýsingarhættir sterkra eða óreglulegra sagna, t.d. brugðinn af bregða og
róinn af róa, en einnig af veikum sögnum, t.d. barinn af berja og hulinn af hylja. Þessar
tölur hafa engin áhrif á heildarniðurstöður. Allar þessar orðmyndir teljast til sagnorða
sem skráð eru í nafnhætti.
Allmörg af flettiorðum bókarinnar eru ekki heil orð, heldur forliðir eða viðliðir, og
voru þeir skráðir. Þeir töldust vera 112 í Bl„ 4 í Vb„ þ.e. 116 alls í GBl., og 655 í Nvb.,
samtals 771 í allri orðabókinni. Athygli vekur hve margir þeir eru í nýja viðbætinum.
Það er vegna þess að í sparnaðar skyni voru samsetningar með sama forlið ekki nærri
alltaf skrifaðar fullum stöfum. Þegar efni var tölvuskráð úr viðbætinum hafa þessir
forliðir verið skráðir sérstaklega en auk þess allar samsetningar sem þá hafa. Þannig
er að vissu leyti um tvítekningu að ræða. Þessari tegund flettiorða er haldið utan við
heildamiðurstöður talningar.
Stafsetningu var ætlunin að færa til nútímahorfs, en nokkur misbrestur varð á því.
Auk þess er talsvert um rangar færslur, t.d. þannig að vitneskja um orðflokk eða
tölu hefir lent í röngu sviði. Flettiorð gæti þá t.d. heitið „adj.“ (adjektiv) eða vitneskja
um tölu, „sg.“ (singular) eða „pl.“ (plural), lent í sviði orðflokks. Þessi dæmi eru að
vísu tilbúin, en skýra hvað við er átt.
Ýmiss konar álitamál voru látin í eins konar ruslakistu sem kölluð var „ATHS“, og
þar hefir fleira lent en þangað átti að fara. Enn er allmikið verk eftir við að greiða úr
þessu öllu.
Eins og ráða má af þessu var ýmiss konar vitneskja skráð um hvert flettiorð. Helst
er að nefna orðflokk og beygingarendingar þegar svo bar undir. Orðflokkstákn vantar
stundum og raunar oft í nýja viðbætinum frá 1963, og var þá reynt að bæta úr því.
I gamla safninu frá 1920-1924 eru sum flettiorð auðkennd með sérstöku merki fyrir
framan orðið og segja til um málsnið. Slík merki eru alls fjögur og tákna: „úrelt orð“,
„skáldskaparorð", „nýyrði“ eða „aðskotaorð“ (sem er ekki viðurkennt í ritmáli). Öll
þessi atriði voru tölvuskráð hvert í sitt svið.
Orð sem töldust staðbundin voru auðkennd með skammstöfunum, svo sem „Af.“
= Austfirðir, „Árn.“ = Árnessýsla o.s.frv. Algengt er að slík auðkenning eigi ekki við