Orð og tunga - 01.06.1997, Blaðsíða 45

Veturliði Óskarsson: Tæk orð og miður tæk í Blöndalsorðabók
33
fjögur samstofna pör nafnorðs og lýsingarorðs.11 Að vísu eru ekki alltaf ljós mörkin
milli viðskeytanna -sk og -isk og þannig er t.d. óvíst hvort gera eigi ráð fyrir að orðin
arabiskur og belgiskur (með ‘i’ í Blöndalsorðabók) séu mynduð af stofninumarabí- og
belgí- (í Arabía, Belgía) og íslenska viðskeytinu -sk eða af arab- og belg-. Stafsetningin
gæti mælt með því að ritstjóm Blöndalsorðabókar hafi gengið út frá síðari kostinum —
svo og hitt að einnig eru í bókinni dæmi um orð sem greinilega eru mynduð af styttri
gerð stofnsins, t.d. arabskur og belgverskur.
arabiska Arabisk
arabiskur arabisk
?basiskur basisk
?belgiskur belgisk = belgverskur
djöfliska Kaudervælsk, »Malabarisk«, jfr. hrognamál
?estetiskur æstetisk
evrópiskur europæisk
kumriska Kymrisk, det kymriske Sprog
kumriskur (ældre kumbrskur) a. ... kymrisk. b. spec. hprende til Cumberland
kúriska se hrognamál12
máriskur maurisk
?mek(k)aniskur mekanisk
?melankóliska Melakoli, Tungsind
?partiskur a. partisk. b. = pöróttur
pápiska Papisme
pápiskur papistisk
portúgíska = portúgalska
portúgískur = portúgalskur
?praktiskur praktisk
?rússiskur = rússneskur
vestindiskur vestindisk
Hér er ljóst að lýsingarorð mynduð af íbúa- eða landaheitum eru oftar en ekki talin
góð og gild með þessu erlenda viðskeyti (nema belgiskur og rússiskur enda eru þar
til gömul orð fyrir) en önnur orð síður. Samanburður við ritið Statsnavne og nationa-
litetsord er fróðlegur en íslensk málnefnd tók saman hinn íslenska hluta þess. Þar er að
finna sjö orð sem örugglega em mynduð með viðskeytinu -isk (skr. -ísk-): kanadískur
(Kanada), grenadískur (Grenada), litháískur (Litháen), rúandískur (Rúanda), srílank-
ískur (Srí Lanka), trínidadískur (Trínidad og Tóbagó) og úgandískur (Úganda). Erlenda
viðskey tið -isk hefur því hlotið nokkura náð fyrir augum málræktarmanna, og hefur svo
11 ( nýja viðbætinum (1964) eru fleiri orð af þessu tagi: anarkistískur, aramískur, baltískur, bolsévistiskur,
býsantískur, eskimóiska, fasistískur, geliska, kanadískur, (and)kapítalistískur, kákasískur, (and)kommúniskur,
kommúnistískur, kratiskur, Utáiska, lítáiskur, marxistískur, nasistískur, rytmiskur, vesturevrópiskur. Þessi orð
eiga sér öll (nema e.t.v. kommúniskur) beinar fyrirmyndir (nágrannamálum og má telja tökuorð í heild sinni.
12Uppruni óljós, gæti verið dregið af kúrelska sem e.t.v. er myndað með hliðsjón af d. kyrillisk.