Orð og tunga - 01.06.1997, Blaðsíða 60

48
Orð og tunga
(7) með skýringum og heimildartilvísun. í orðsgreinum sem eru lið- eða lagskiptar
eru orðasambönd og dæmi að jafnaði felld undir viðeigandi lið, að frátöldum þeim
stóru sagnaflettum sem Sigfús víkur að í formála þar sem þorri dæma er birtur á eftir
orðlýsingunni. Loks er að nefna margvíslegar athugasemdir sem lúta að notkun orða
(8) , notkunarsviði, stíl- og merkingarblæ o.s.frv. Tákn sem sýna stöðu orðs í málinu,
að það sé úrelt, nýtt og ekki búið að vinna sér sess, framandlegt o.s.frv., standa framan
við flettiorðið en annars er ábendingum um notkun komið fyrir þar sem við á — í
upphafi flettunnar ef þær eiga við orðið í heild, við tilteknar beygingarmyndir ef þær
snúa að þeim sérstaklega eða við ákveðna merkingu og þá koma þærfram í viðkomandi
merkingarlið.
3 Tákn og leturbrigði
Ýmiss konar tákn og leturbrigði gegna oft veigamiklu hlutverki í byggingu orða-
bókarflettna. Þau eru til þess fallin að fanga auga notandans og hjálpa honum að finna
það sem hann leitar að á sem greiðastan hátt með því, til dæmis, að gera skil milli orðs-
greina eða á milli liða innan þeirra meira áberandi. Leturbreytingar eru líka notaðar til
þess að greina sundur mismunandi upplýsingaþætti í orðsgreinum.
Tákn af þessu tagi eru ekki ýkja mörg í Blöndalsorðabók. Beygingarupplýsingar
eru innan sviga, hljóðritun innan hornklofa og mörk milli liða í orðsgreinum markast
af þankastriki og tölu- eða bókstafstákni á eftir. Þau tákn verða skoðuð nánar hér á eftir
í tengslum við einstök dæmi. Letur er einungis þrenns konar:
• Feitt letur er á flettiorðum svo og á beygingarendingum og beygingarmyndum
sem á eftir fylgja. Auk þess eru tölur og bókstafir sem marka upphaf liða innan
flettunnar feitletraðir.
• Skáletur er á orðasamböndum og dæmum og auk þess á íslenskum samheitum
sem birt eru innan sviga fremst í skýringum. Samsett orð og afleidd sem dregin
eru af flettiorðinu og birt í greininni eru líka skáletruð.
• Beint letur er á öllum skýringum, flokkunaratriðum, athugasemdum og ábend-
ingum. Hljóðritunin er einnig með beinu letri en hún byggist að verulegu leyti á
sérstökum táknum og er afmörkuð með hornklofum eins og fyrr segir.
í grófum dráttum má segja að feitt letur marki upphaf orðsgreina og einstakra liða innan
þeirra en skáletrið gegni því hlutverki að greina íslensku, málið sem verið er að lýsa,
frá dönsku, sem er skýringarmál bókarinnar og birtist ævinlega með beinu letri.
4 Dæmi
Hér á eftir verða sýnd dæmi um það hvemig ofantaldir þættir koma fram í orðsgrein-
unum. Eg hef valið nokkrar flettur með lýsingarorðum, nafnorðum og sögnum sem
ég ætla að bregða upp ásamt greiningu á byggingu þeirra. Þessar orðsgreinar eru allar