Orð og tunga - 01.06.1997, Qupperneq 46

Veturliði Óskarsson: Tæk orð og miður tæk í Blöndalsorðabók
34
ekki ætíð verið eins og sést af gagnrýni Halldórs Kr. Friðrikssonar í 8. árgangi Fjölnis
(1845, bls. 66) á Pál Melsteð fyrir orðið fönisiskir í riti eftir hann: Það er „illt orð, þó
ekki væri annað, enn endingin i s k u r er ekki íslenzk“, var dómur Halldórs.
4.5 Niðurstöður um nokkur viðskeyti
Eins og dæmin sýna, sem dregin voru saman í köflum 4.1-4.4, þá er talsvert samræmi
í notkun spurningarmerkja við orð sem dregin eru af nokkrum helstu viðskeytum af
erlendum uppruna. Ber hér flest að sama brunni og greint var frá í næstu köflum
á undan. Nýjungamar eru oftast litnar hornauga, þó með þeirri undantekningu að
þjóðernislýsingarorð og tungumálaheiti mynduð með -isk eru umborin (og raunar vel
það; að því er varðar orðatvenndina belgiskur~belgverskur er einungis spumarmerkta
orðið (þ.e. belgiskur) notað nú á tímum).
5 Lokaorð
Hér hefur verið greint frá einum þætti af mörgum sem hægt er að þræða sig eftir í
orðabók Sigfúsar Blöndals ef leitað er að réttum kennileitum. Séu meginatriðin dregin
saman þá er ljóst að Sigfús og samstarfsmenn hans hafa ekki farið eftir jaftiskýrri
stefnu og gefið er í skyn í formála orðabókarinnar þegar orð voru merkt sem miður
hæf í vönduðu máli. Eins og fyrr segir (og ef rétt er ráðið í orð höfundar) skyldu orð
merkt þannig ef þau féllu ekki að formkröfum tungunnar eða ef þau hefðu fengið nýja,
erlenda merkingu. í reynd mætti segja að meginreglan hafi öllu heldur verið sú að
spurnarmerkja nýleg tökuorð úr dönsku og að nokkm leyti úr ensku. Á bak við þetta
liggja vitanlega þjóðræknisjónarmið sem eru auðskilin þegar haft er í huga hvenær
bókin er samin. Um þennan þátt í sögu íslenskrar tungu er bókin ómetanleg heimild.