Orð og tunga - 01.06.1997, Blaðsíða 36

24
Orð og tunga
tekur hræ-merkingunni að bregða fyrir aftur en ýmsir S.-Þingeyingar geta einungis
letiblóðs- og rolu-merkingarinnar eða taka fram að þeir þekki ekki hræ-merkinguna.
Heildarmyndin er því sú að hræ-merkingin hefur lifað góðu lífi í mæltu máli fram til
þessa á Austurlandi, segja mætti í Austurlandskjördæmi, og hennar gætir einnig á Suð-
urlandi annars vegar og hins vegar norður í Þingeyjarsýslum. Þess er svo rétt að geta
að öllum heimildarmönnum hringinn í kringum landið var letiblóðs- og rolumerkingin
bæði vel kunn og töm.
Eins og áður er getið er vissulega ástæða til að ætla að í Blöndalsbók sé í raun að finna
fjölmörg dæmi um mállýskubundin atriði en þau þyrftu miklu nánari athugunar við. Ef
til vill væri á þessu stigi einlægast að líta á hinar staðbundnu merkingar í orðabókinni
einungis sem tilvísun til heimilda, hliðstætt og þegar vitnað er til rita og meta þær svo að
þær séu einungis ábendingar um staðbundið orðafar eða mállýskueinkenni. Eins og áður
hefur komið fram má ráða af orðum Sigfúsar sjálfs að honum var frá upphafi ljóst að öll
slík afmörkun var annmörkum háð en efnið var mikið að vöxtum og merkilegt og hann
vildi koma því til skila í samræmi við það viðhorf sem hann birti í formála verksins með
þeirn orðum að hann hafi lagt sig allan fram um að lýsa menningu íslensku þjóðarinnar
í víðasta skilningi: þjóðtrú og siðum, verkfærum og verkmenningu og leitast við að
forða frá gleymsku og glötun því sem var um það bil að hverfa, ýmist með lýsingum
eða beinum tilvitnunum í prentaðar og óprentaðar heimildir. Hann víkur að þessu sama
viðhorfi í bréfi til Stephans G. Stephanssonar frá árinu 19245 þar sem hann ræðir um
máláhuga sinn og málanám. Hann segist ekki vera eiginlegur málfrceðingur, hinar
ýmsu greinar málfræðinnar séu lítils virði í samanburði við þýðingafrœðina (semantik,
semasiologi, sem sumir kalla). Hann kemst svo að orði:
..., málið og allt, sem málfræðivísindum tilheyrir, hefur mest verðmæti
fyrir mig að því leyti sem ég á þann hátt get fengið ný verkfæri til að
skyggnast inn í hugsunarhátt, sögu og menningu hverrar þjóðar. Og þú
munt, ef þú gætir að, á hverri blaðsíðu í orðabókinni minni fá vott um það,
að þetta hefur verið ríkjandi grundvallarstefnan hjá mér; þess vegna er svo
margt þar af dæmum, sem sýna siði og menningu og hugsunarhátt í smáu
og stóru hjá okkar litlu þjóð.
5Andvari 1969:117-118.