Orð og tunga - 01.06.2010, Blaðsíða 72

62
Orð og tunga
menn um keltnesk mál sem koma fram með slíkar tilgátur en ekki
málfræðingar. Menn hafa lag á að finna í orðabókum um keltnesk mál
eitthvað sem minnir á íslensk örnefni og freistast þá til þess að ætla
að þeir hafi fundið lausnina. Fæst af þessum skýringartilgátum kem-
ur á prenti en Freysteinn Sigurðsson jarðfræðingur skrifaði t.d. um
tilgátur sínar í Miílaþing, austfirskt tímarit. Skýring Freysteins á nafn-
inu Beinageitarfjall í N-Múl. er að það sé keltneskt, og merki nánast
'Dyrfjöll', en þá þarf að gera ráð fyrir að nöfnin hafi víxlast á þessum
tveim nágrannafjöllum á milli Borgarfjarðar eystri og Héraðs (Frey-
steinn Sigurðsson 2000).
Þó að eitthvað hafi borist hingað af keltneskum örnefnum á land-
námstíð er meginhluti örnefnanna af norrænum rótum og verður að
ganga út frá því við skýringar. Sum örnefnin fluttu landnámsmenn
með sér þó að þeir vissu kannske ekki alltaf hvað þau þýddu upp-
haflega. I Noregi eru örnefni sem eru svo gömul, t.d. sum eyjaheiti og
árheiti, að þau eru ekki nauðsynlega af norrænni rót og þá kemur fyrir
lítið að koma með skýringar á þeim út frá norrænni málsögu.
5 Miðlun skýringa
Síðasta áratuginn hef ég fengist við að taka saman skýringar á ör-
nefnum. Vísindavefurinn í Háskóla íslands hefur beðið um svör við
ákveðnum spurningum og hefur verið reynt að leysa úr því. Eins hafa
fyrirspurnir í síma og tölvupósti kallað á ýmsar samantektir á svörum
til að gefa skýringar. Yfirleitt er fólk áhugasamt um að fá skýringar og
tekur þeim vel.
íslenskar orðabækur hafa ekki tekið upp örnefni að neinu marki.
Aðeins orðsifjabók Ásgeirs Blöndals Magnússonar (1989) hefur tals-
verðan fjölda örnefna sem honum þóttu vandskýrð. Þar vantar að vísu
oftast tilvísanir til staðanna sem nöfnin eiga við. í ritmálsskrá Orða-
bókar Háskólans er allmörg örnefni að finna en það hefur verið til-
viljun fremur en ásetningur hvað hefur verið skráð þar, og veit ég að
Ásgeir Blöndal sá eftir því að ekki skyldi betur sinnt þeim þætti orða-
forðans við orðtökuna. Ýmsir orðabókamenn telja að nöfn eigi ekki
erindi inn í almennar orðabækur, svo að þá er lausnin að koma þeim
á framfæri í sérstökum orðabókum.
Á meginlandi Norðurlanda eru nú komnar út uppflettibækur um
helstu örnefni, í Noregi (NSL 1976), í Danmörku (SNO 1994), í Svíþjóð