Orð og tunga - 01.06.2010, Page 73

Svavar Signmndsson: Um örnefnaskýringar
63
(SOL 2003) og í Finnlandi (SP 2007). Bækurnar þrjár úr skandinav-
ísku löndunum, einkum þó sú norska, koma að gagni við skýringar
á örnefnum okkar. í örnefnaorðabók er nauðsynlegt að reyna að geta
þeirra skýringakosta sem til eru og taldir eru skipta máli fyrir skýr-
inguna og hefur orðið að taka mið af ýmsum kenningum um uppruna
örnefnanna eins og nærri má geta. Að sænsku örnefnabókinni stóðu
10 höfundar. Einn höfundur er að dönsku uppflettibókinni en að þeirri
norsku eru þeir níu en aðalhöfundar tveir.
Á undanförnum árum hefur orðið til hjá mér efni sem fyllt gæti
uppsláttarbók um örnefni með tilraunum til skýringa og almennum
skýringum sem settar hafa verið fram í ýmsum greinum og bókum á
síðustu áratugum. Vonandi kemur hún út innan ekki allt of langs tíma
(Svavar Sigmundsson 2008).
Það sem gerir alla skýringavinnu við örnefni seinlega hér á landi
er hversu mikil vinna fer í að fletta í heimildaritum til þess að finna
elstu ritheimildir, af því að þau hafa ekki verið nafntekin. Til þess að
athuga einstakt örnefni getur það kostað uppflettingar í 16 bindum af
íslenskum fornritum, 16 bindum af Fornbréfasafninu, 17 af Alþing-
isbókunum, 13 af Jarðabók Árna Magnússonar og Páls Vídalíns og 15
bindum af Sýslu- og sóknalýsingum, auk nafnaskráa um annála, Sturl-
ungu og þjóðsagnasöfn. Það gerir um 80 bindi. Ekki er alltaf að treysta
þessum útgáfum og þarf þá að fletta í stafréttum útgáfum eða fara í
handritin sjálf af því að fílólógíska skráningu vantar á nafnmyndum.
Mikið af óútgefnum skjölum, vísitasíum og bréfabókum í handritum
er ókannað í því skyni að finna þar örnefni með ýmsum forvitnileg-
um rithætti. Sama er að segja um útgefin kort jafnt sem óútgefin að
ekki hefur verið skráð hvaða nöfn eru á þeim. Sama er að segja um
talsverðan hluta örnefnaskránna í örnefnasafni stofnunarinnar, þann
hluta sem ekki hefur verið tölvuskráður enn. Ekki er auðvelt að finna í
þeim nema með mikilli leit og flettingum. Því er brýnt að hraða því að
tölvuskrá þennan efnivið til þess að gera hann leitarbæran. Þegar því
lýkur verður auðveldara að gera sér grein fyrir örnefnunum í heild
sinni og fá þá yfirsýn sem nauðsynleg er til þess að hægt sé að koma
fram með sem bestar skýringar á þeim.