Orð og tunga - 01.06.2016, Blaðsíða 26

16 Orð og tunga
3.2 Flokkun Keneseis (2007)
Kenesei (2007) reynir að finna leiðir til þess að skilja á milli orða,
orðlíkra liða og aðskeytislíkja. Til þess notar hann ýmis próf sem
nánar verður vikið að í 4. kafla. Í þessum undirkafla er hins vegar
ætlunin að fjalla um flokkun hans á orðum og bundnum liðum og
rök hans fyrir þeirri flokkun. Kenesei (2007) byrjar á að flokka orð og
bundna liði eftir því hvort um er að ræða orðaplan eða liðaplan.
Á orðaplani eru sjálfstæð orð (e. autonomous words) á borð við hús og
bíll en þar er einnig að finna ósjálfstæð orð (e. dependent words), þ.e. orð
sem verða að standa með öðrum orðum. Það geta verið forsetningar,
sagnaragnir, viðhengi (e. clitics) og t.d. viðskeyttur greinir.21
Liðirnir á liðaplani eru bundnir. Kenesei (2007) skiptir þeim nið-
ur í flokka. Fyrstan nefnir hann flokkinn hálforð (e. semi words), svo
aðskeytislíki. Í hálforðum er ekki hægt að finna nein merki um kerfis-
væðingu og eru þau einu stigi nær sjálfstæðum orðum en aðskeytis líki.
Loks nefnir Kenesei (2007) hefðbundin aðskeyti. Kenesei reynir með
prófunum sínum að komast að því hverjir þessara flokka bundinna
liða hafi sterk orðleg einkenni og hverjir ekki. Í því skyni notast hann
við ýmis brottföll úr hliðskipuðum samsetningum (e. coordination
reduction) sem nánar verður vikið að í 4. kafla. Niður staða hans er
sú að skilja verði á milli sjálfstæðra orða, hálforða, að skeytislíkja og
aðskeyta.
3.3 Núllafleiddir karlkynsliðir
Ýmislegt er athyglisvert í byggingu orðlíkra seinni liða. Hvorugkyns-
og kvenkynsliðirnir eru tvíkvæðir, myndaðir af sjálfstæðum orðum
með viðskeytinu -i, sbr. -byri, -býli, -grýti, -hveli, -menni og -mæli sem
mynda hvorugkynsorð og svo -girni, -hyggni, -hygli og -sögli sem
mynda kvenkynsorð. Þeir liðir, sem mynda karlkynsorð, eru líka tví-
kvæð ir, leiddir fram með núllafleiðslu en í stað viðskeytis er um að
ræða beygingarendinguna -i eins og sýnt er í Töflu 6:22
21 Viðhengi eru orð sem hengd eru utan á önnur í samfelldu tali. Spencer (1991:390–
391) segir nánar um viðhengi að þau séu „words which happen to be phonologically
dependent on a host. Thus, they are elements which have the syntactic properties
of the words, but the phonological properties of affi xes.“
22 Fleiri dæmi eru til um núllafl eiðslu í íslensku en misjafnt virðist hver stefna
afl eiðslunnar er, þ.e. hvort nafnorðið er leitt af sögn eða sögnin leidd af nafnorðinu.
Oft virðist nafnorðið leitt af sögn, sbr. þvæla (so.) – þvæla (no.), en í öðrum tilvikum
virðist sögnin leidd af nafnorðinu, sbr. perla (no.) – perla (so.), leir (no.) – leira (so.),
tunga_18.indb 16 11.3.2016 14:41:09