Orð og tunga - 01.06.2016, Side 162

152 Orð og tunga
4 Yfirfærðar merkingar
Yfirleitt eru skýringarnar fullnægjandi en þó finnast allmörg dæmi
þar sem yfirfærða merkingu hefði mátt tilgreina. Skulu nefnd nokkur
dæmi þess.
Droparnir gjöra heilt flóð um síðir
‘litlir lækir mynda stórar ár’
(Bls. 98.) Hér hefði höfundur mátt bæta við óbeinni merkingu, ‘margt
smátt gerir eitt stórt’, sbr. Smáir dropar gjöra stóra vætu (bls. 99).
Fleiri fuglar fljúga sér að mat en haukar einir
‘fleiri fuglar en haukar einir bera sig eftir bráð’
(Bls. 170.) Hér finnst mér vanta að gera grein fyrir yfirfærðri merkingu
en hafa má í huga málsháttinn Ekki eru allir fuglar haukar sem höf und-
ur segir merkja m.a. ‘unnt er að sætta sig við hið næstbesta’ (bls. 169).
Merking fyrra málsháttarins gæti því verið ‘fleiri bera sig eftir björg-
inni en þeir sem bestir eru’ eða þess háttar.
Þú kennir ekki sel að synda eða fugli að fljúga
‘ekki er gerlegt að kenna sel eða fugli það sem þeim er meðfætt’
(Bls. 494.) Óbein merking er ekki tekin fram en málshátturinn er vænt-
anlega sagður þegar um er að ræða eitthvað sem manni er eðlislægt
eða hann/hún kann vel.
Illt er áls haldið
Skýring höfundar er ‘áll er sleipur; afsleppt er áls haldið; torvelt/illt er
að halda álnum’ (bls. 27). Óbein merking gæti verið ‘illt er að ná taki
á / eiga við þann sleipa (t.d. í viðskiptum)’.
Margt er baðstofu hjalið
Höfundur skýrir ‘margt ber á góma í baðstofum’ (bls. 35). Mér finnst
vanta yfirfærða merkingu, s.s. ‘margt er skrafað þar sem fólk kemur
saman (hversdagslega)’.
Von er það þó vindur feyki visnu blaði
‘engin furða er þótt vindur feyki feysknu blaði’
(Bls. 55.) Ekki er gerð tilraun til að gefa yfirfærða merkingu, sbr. Falls
tunga_18.indb 152 11.3.2016 14:41:20