Orð og tunga - 01.06.2016, Blaðsíða 69

Margrét Jónsdóttir: Veik sögn verður sterk 59
Af því sem hér hefur verið rakið er ekki hægt að draga afdrátt ar-
laust svar. Elstu skráðu heimildirnar um sterku beyginguna, þ.e. um
þátíðina og lýsingarhátt þátíðar, segja kannski ekki alla söguna. Í því
sambandi má vísa til þess að það tekur ákveðinn tíma fyrir mál breyt-
ingu að taka yfi r og útrýma þeirri gömlu. Lightfoot (1999:99, 104) vísar
t.d. til Krochs (1994:86) sem telur að tvímyndir sömu merkingar geti
lifað í um 300 ár. Þett a telur Lightfoot raunar ofmat. Þótt tímalengdin
sé óviss er samt ljóst að slíkt hefur ekki gerst í einni svipan. Það sjáum
við líka á afk ringingunni.
Í 3.1 var komist að þeirri niðurstöðu að skv. dæmunum í Lexicon
poëticum/poeticum hefði kvíða verið veikbeygð sögn í fornu máli enda
þótt annað væri gefi ð til kynna í útgáfunum frá 1860 og 1931. Jafnframt
kom fram að Björn K. Þórólfsson hefði talið sögnina sterkbeygða á
fyrri öldum. Varðveitt dæmi bera því samt vitni að veika beygingin
hafi ráðið ríkjum fram eft ir öldum. En er hugsanlegt að við hlið veiku
beygingarinnar hafi alla tíð verið til sterk beyging? Fræðilega séð
er slíkt hugsanlegt. Hafi verið til tvær beygingar blönduðust þær á
endanum saman og urðu að einni enda merkingin ein og hin sama.
Veika nútíðin væri þá leif hinnar fornu veiku beygingar. Svo má spyrja
hvort hugsanlegt sé að til hafi verið mállýskur og þær hafi getað skipt
máli þannig að t.d. í einni/einhverjum hafi sögnin verið veikbeygð,
í hinni/öðrum sterkbeygð. Við slíkri spurningu er ekkert svar enda
spurningin byggð á getgátum.
6 Lokaorð
Allt bendir til þess að kvíða hafi verið veik sögn sem hafi orðið sterk.
Um slíkt eru dæmi í málinu þótt hið gagnstæða sé algengast. Nefnt
var að hugsanlega hafi í fornu máli verið til, hlið við hlið, veik og sterk
beyg ing sem hafi svo blandast saman þannig að sögnin hafi nánast
orð ið sterk. Í því sambandi er gott að hafa í huga að þrátt fyrir að
áhrifs breytingar stuðli að einsleitni verða þær ekki alltaf til fulls. En
eft ir stöndum við með sögn með merkilega sögu sem við nánari skoð-
un varpar ljósi á svo margt annað en sína eigin þróun.
Fyrirliggjandi dæmi um sögnina kvíða hefðu mátt vera fl eiri, eink-
um úr eldri ritum. Þó er alveg ljóst að þótt elstu öruggu ritheimildir
um sterku beyginguna séu frá 17. öld hlýtur hún að vera töluvert
eldri; hana væri varla að fi nna í málfræðiriti nema svo væri. Þessu
ná tengd er líka spurningin um aðrar breytingar í málinu sem gætu
tunga_18.indb 59 11.3.2016 14:41:12