Morgunblaðið - 03.05.2018, Blaðsíða 84

84 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 3. MAÍ 2018
ol pium 350Nú jóðum við til sölu hestakerrur frá reyndum framleiðenda
Fautrax sem eru nú að bjóða upp á nýja línu af kerrum sem
eru sérhannaðar fyrir íslenska hestinn.
8 ára ábyrgð á grind og lífstíðarábyrgð á gólfplötu.
Einnig mikið úrval aukabúnaða.
Leitið tilboða hjá sölumönnum okkar í síma 480 0400
Austurvegur 69 - 800 Selfoss
Lónsbakk i - 601 Akureyr i
Sólvangi 5 - 700 Egilsstaðir
Sími 480 0400 // jotunn@jotunn.is // www.jotunn.is
maxipodium 500
Hestakerrur frá Fautras
ym
maxipodium 500
b
VIÐTAL
Silja Björk Huldudóttir
silja@mbl.is
„Frá því ég tók við þessu starfi hef
ég látið mig dreyma um að auka
framboð Íslensku óperunnar á óp-
erusýningum fyrir fólk sem ekki
sækir óperusýningar að öllu jöfnu og
fjölga þannig óperuunnendum fram-
tíðarinnar,“ segir Steinunn Birna
Ragnarsdóttir óperustjóri Íslensku
óperunnar, og vísar þar til sýninga-
raðar sem hlotið hefur nafnið „Ópera
fyrir alla“ og hefur göngu sína næsta
vetur.
Fyrsta uppfærsla nýju raðarinnar
er ævintýraóperan Hans og Gréta
eftir Engelbert Humperdinck sem
frumsýnd verður 25. nóvember í
Norðurljósum Hörpu og sýnd fram í
desember eftir því sem aðsókn leyfir.
Sýningin er ætluð börnum frá sex
ára aldri og upp úr ásamt fjöl-
skyldum þeirra. „Þetta er ótrúlega
fallegt og áhrifaríkt verk, auk þess
sem mér fannst viðeigandi að byrja
röðina með ævintýri en það er ekki
útilokað að við látum í framhaldinu
semja fyrir okkur verk sem henta
yngri áhorfendum. Í Hans og Grétu
er farið með áhorfendur í ferðalag í
gegnum heila óperu á styttri tíma en
vanalega, án þess að nokkuð sé sleg-
ið af í listrænum gæðum. Hans og
Gréta hljómar eins og verk sem
Wagner hefði getað samið á sínum
yngri árum, enda einstaklega vel
skrifað verk og hrífandi. Rómantíkin
í tónlistinni, sem er stórbrotin, hæfir
efniviðnum mjög vel. Óneitanlega
krefjast ævintýri Grimmsbræðra
þess oft að maður manni sig upp og
því höfum við lýst verkinu sem óperu
fyrir hugrakka,“ segir Steinunn
Birna og vísar þar til þess að systk-
inin Hans og Gréta lenda í klónum á
vondu norninni og tekst við illan leik
að komast undan henni.
Börn eru opin og hrifnæm
„Það gefur augaleið að óperan lifir
ekki af nema eignast stöðugt nýja
aðdáendur. Börn eru opin og hrif-
næm og því lifir listupplifun með
þeim alla ævi sem auðveldar þeim að
koma að listforminu þegar þau eru
orðin eldri,“ segir Steinunn Birna og
rifjar upp að óperunni hafi lengi ver-
ið spáð andláti. „En ég hef enga trú á
því að sú spá rætist, vegna þess að
óperan er tungumál tilfinninganna
og þær verða lifandi og jafnmikil-
vægar svo lengi sem manneskjan
verður til,“ segir Steinunn Birna og
tekur fram að það sem heilli ekki
hvað síst við óperuna sé að hún sam-
einar allar listgreinar.
„Áhersla er lögð á skemmtilega og
lifandi sviðsetningu með ungum
listamönnum,“ segir Steinunn Birna
og bendir á að Bjarni Frímann
Bjarnason annist tónlistarstjórn, en
hann er aðeins 28 ára gamall og mun
vera einn allra yngsti óperutónlist-
arstjóri í Evrópu og þótt víðar væri
leitað. „Listræna teymið er drauma-
teymið, því þetta eru ótrúlega færar
konur,“ segir Steinunn Birna og vís-
ar þar til Þórunnar Sigþórsdóttur
sem leikstýrir, Evu Signýjar Berger
sem hannaði leikmynd og Maríu Th.
Ólafsdóttur sem hannar búninga, en
lýsingu hannar Jóhann Friðrik
Ágústsson, sem er að vinna með Ís-
lensku óperunni í fyrsta sinn.
„Þórunn er menntuð bæði í söng
og óperuleikstjórn og hefur unnið úti
í Belgíu með færum leikstjórum. Það
er mjög gaman að fá hana til leiks.
Mér finnst skipta miklu máli að gefa
ungu fólki verðug tækifæri,“ segir
Steinunn Birna og bendir á að í hópi
söngvara séu ungar og upprennandi
söngkonur sem eru að klára nám sitt
erlendis. Í hlutverkum Hans og
Grétu eru Arnheiður Eiríksdóttir og
Jóna Kolbrúnardóttir, foreldra
þeirra leika Hildigunnur Einars-
dóttir og Oddur Arnþór Jónsson,
nornina túlkar Dóra Steinunn Ár-
mannsdóttir og hlutverk Óla Lok-
brár syngur Kristín Mantyla. Auk
þess kemur barnakór Graduale No-
bile kemur fram í uppfærslunni svo
mörg börn verða meðal flytjenda.
Hugsa þarf út fyrir boxið
„Okkur fannst svo heillandi hug-
mynd að áhorfendur gengju inn í æv-
intýrið um leið og þeir kæmu inn í
salinn,“ segir Steinunn Birna og
bendir á að það krefjist skapandi
lausna að sviðsetja óperur í Hörpu í
ljósi þess að enginn salanna hafi ver-
ið hannaður sem leikhús. „Við þurf-
um því að búa til leikhúsið alveg frá
grunni í hvert skipti sem við setjum
upp, sem auðvitað eykur flækjustigið
og kostnaðinn, en hvetur jafnframt
til skapandi lausna þar sem hugsa
þarf út fyrir boxið. En vissulega
söknum við þess að geta ekki haft
senuskipti í miðri sýningu, notast við
hringsvið eða flugbúnað. Á móti
kemur að við erum alltaf að verða
betri í því að búa til leikhús í Eld-
borg,“ segir Steinunn Birna og bend-
ir á að stjörnudómar í erlendum óp-
erutímaritum og íslenskum
fjölmiðlum um m.a. Toscu og Évgení
Onegin séu til merkis um það.
Seinni frumsýning Íslensku óp-
erunnar á komandi starfsári er La
Traviata eftir Giuseppi Verdi 9. mars
2019 í Eldborg Hörpu. „Við fórum í
heilmikla stefnumótunarvinnu eftir
að ég tók við, sem sett var á blað í
fyrra. Markmið okkar er að setja
upp eina stóra uppfærslu í Eldborg á
ári, hvort sem hún er að vori eða
hausti, og á móti komi minni upp-
færslur, hvort sem þær eru í Hörpu
eða annars staðar, og að starfsemin
sé færanlegri og fjölbreyttari,“ segir
Steinunn Birna og nefnir sem dæmi
að liður í því að gera Íslensku óp-
eruna hreyfanlegri sé að sýna utan
höfuðborgarsvæðisins, en 10. maí
verður Mannsröddin eftir Francis
Poulenc, sem Íslenska óperan frum-
sýndi í Hörpu fyrir rúmu ári, sýnd í
Vestmannaeyjum og er nemendum
framhaldsskólans og efstu bekkjum
grunnskólans boðið á aðalæfinguna.
Hræðileg örlög kvenhetja
„La Traviata er hin fullkomna
ópera. Það ber öllum saman um það
að það er varla til fallegri eða áhrifa-
ríkari ópera í óperutónbókmennt-
unum. Það var því mjög ofarlega á
mínum lista að fá tækifæri til að
setja hana upp,“ segir Steinunn
Birna þegar hún er spurð hvers
vegna La Traviata hafi orðið fyrir
valinu. Um áratugur er liðinn síðan
Íslenska óperan setti síðast upp La
Traviata sem var þá þriðja upp-
færsla verksins í Gamla bíói, en fyrri
sýningar voru 1995 og 1983. „Þessi
ópera er svo mikil dásemd á allan
hátt og ekki er hægt að standast það
að setja hana upp. Þetta er ein af
þeim óperum sem passa einstaklega
vel inn í Eldborg, bæði tónlistin og
sviðsetningin. Þetta var því eiginlega
óhjákvæmilegt,“ segir Steinunn
Birna sem búin er að ráða listræna
stjórnendur uppfærslunnar.
„Leikstjóri verður Oriol Tomas,
sem er Kanadamaður sem unnið hef-
ur mikið í Frakklandi, en uppfærslan
er unnin í samvinnu við Opera de
Massy í Frakklandi. Líkt og í Toscu
kemur leikstjórinn með sitt listræna
teymi hvað snýr að útliti uppfærsl-
unnar, en leikmyndina hannar Sim-
on Guibault og búninga Félix Fra-
det-Faquy. Hljómsveitarstjóri er
síðan Bjarni Frímann, tónlistarstjóri
Íslensku óperunnar, og ljósahönn-
uðurinn verður líka íslenskur. Tomas
þykir einn áhugaverðasti leikstjóri
yngri kynslóðarinnar. Hann skapar
einstaklega fallegar og áhrifaríkar
uppfærslur, enda hefur hann hlotið
ýmis verðlaun fyrir sýningar sínar.
Hann hefur sýnt það hversu gott
jafnvægi hann hefur á því að gera
spennandi hluti samtímis því að
halda í hefðina, þannig að verkin
njóti sín og séu samtímis áhugaverð.
Við höfum átt í í löngu samtali og er-
um búin að móta mjög spennandi
konsept fyrir uppfærsluna,“ segir
Steinunn Birna og tekur fram að
verkið verði fært eitthvað fram í tím-
ann, en þó ekki til nútímans, því upp-
færslan verður frekar hefðbundin.
„Sagan er byggð á skáldsögunni
Kamelíufrúin eftir Alexander Du-
mas sem fjallar um Marie Duplessis
sem var fræg fylgdarkona í París um
miðja 19. öld. Að hluta til er þetta
sjálfsævisögulegt þar sem saga Alf-
redo Germont, elskhuga Víolettu Va-
léry, er byggð á hans eigin ævi, en
Dumas bjó með Marie Duplessis fyr-
ir utan París 1845, en hún dó aðeins
23 ára úr berklum,“ segir Steinunn
Birna og tekur fram að það sé ekki
einleikið hversu margar kvenhetjur
óperutónbókmenntanna mæti
hræðilegum örlögum og dauðdaga.
„Óperan spannar allan skala
mannlegra tilfinninga og þenur þær
til hins ýtrasta. La Traviata fjallar
um lystisemdir lífsins, þrána eftir
ódauðleikanum og forboðna ást. Hún
er einnig lofsöngur til gleðinnar og
þess góða í manneskjunni, sam-
hygðar og heilinda sem eru óháð
samfélagsstöðu hvers og eins,“ segir
Steinunn Birna og tekur fram að
óskin um ódauðleikann verði leið-
arstefið í komandi uppfærslu.
65 mættu í opinn prufusöng
Spurð hvort búið sé að skipa í hlut-
verk segir Steinunn Birna það í
vinnslu. „Til að vera trú hlutverki Ís-
lensku óperunnar, sem var stofnuð
til að vera vettvangur fyrir íslenska
söngvara að sinna list sinni auk þess
sem erlendum listamönnum er boðið
að koma fram, legg ég alltaf áherslu
á að íslenskir söngvarar séu í mikl-
um meirihluta. Það er samt mjög
gaman að kynna til leiks stjörnur
eins Andrey Zhilikhovsky frá Bols-
hoj-leikhúsið í Moskvu sem söng Év-
gení Onegin og Claire Rutter frá Co-
vent Garden sem söng Toscu. Ég
geri mér þó vonir um að öll hlut-
verkin í La Traviata verði skipuð ís-
lenskum söngvurum,“ segir Stein-
unn Birna og rifjar upp að 65
söngvarar hafi mætt í opinn prufu-
söng fyrir stuttu.
„Því lengur sem ég er í þessu
starfi því meiri virðingu ber ég fyrir
söngvurum sem leggja gríðarlega
mikið á sig og ferðast langar leiðir til
að syngja. Ef ég ætti að gefa ungum
söngvurum gott ráð þá er það að
taka höfnun ekki persónulega, held-
ur sem áskorun til að gera betur og
gefast ekki upp sé köllunin til stað-
ar,“ segir Steinunn Birna og tekur
fram að margir þættir þurfi að spila
saman þegar valið er í hlutverk og
því geti þurft að hafna góðum söngv-
urum vegna þess að samspil radda
eða heildarmyndin verði að vera í
jafnvægi.
Langtímahugsun lykilatriði
Steinunn Birna var ráðin óperu-
stjóri árið 2015 til fjögurra ára og er
því núna að kynna þriðja starfsár
sitt. Aðspurð segist hún þegar farin
að leiða hugann að þarnæsta starfs-
ári. „Ég er langt komin í þeirri
vinnu. Árið 2016 var ég, ásamt 12
listrænum stjórnendum víðs vegar
að úr heiminum, valin úr hópi 450
listrænna stjórnenda til að taka þátt
í verkefninu The DeVos Institute of
Arts Management í Washington til
þriggja ára sem hefur nýst mér mjög
vel í starfi. Prógrammið veitir
stjórnendum listastofnana tækifæri
til að vinna yfir lengri tíma að því að
móta starfsemi fyrir þær stofnanir
sem þeir stjórna og hámarka árang-
ur bæði með tilliti til reksturs og list-
rænna þátta ásamt markaðs-
setningu. Langtímahugsun er
lykilatriði þegar kemur að velgengni
listastofnana,“ segir Steinunn Birna
og rifjar upp að hún hafi frá því hún
tók við starfi óperustjóra haft lang-
tímahugsun að leiðarljósi.
„Það gerir allan rekstur auðveld-
ari og listrænu útkomuna líklegri til
árangurs. Þú færð frekar listafólkið
sem þú vilt fá til samstarfs ef þú hef-
ur skýra langtímahugsun. Mitt stóra
verkefni sem óperustjóri er ekki að-
eins að velja rétta fólkið til starfa
heldur leyfa því að láta ljós sitt skína
sem er grundvöllurinn fyrir vel-
gengni. Ég er gríðarlega þakklát
fyrir viðtökurnar á síðustu misserum
sem veitt hafa okkur byr í seglin.
Það versta sem gerist þegar rekst-
ur gengur illa er ef það hægist á
sköpunarhjólinu því þar liggja verð-
mætin. Tekjurnar eru afleiðing af
því að þetta sköpunarhjól snúist sem
hraðast. Það sem ég hef verið að
reyna að gera er að koma sköpunar-
hjólinu á meiri hraða og það er að
ganga eftir. Reksturinn gengur
mjög vel og við erum að fá meðbyr
sem er ómetanlegur, bæði listrænt
og fjárhagslega, þannig að ég er
mjög bjartsýn á framhaldið,“ segir
Steinunn Birna og rifjar í því sam-
hengi upp að nýverið hafi Kvika
gerst bakhjarl Íslensku óperunnar.
„Sá stuðningur er okkur afar mikils
virði og mun efla menningarstarf
okkar enn frekar.“
„Tungumál tilfinninganna“
Morgunblaðið/RAX
Bjartsýn „Reksturinn gengur mjög vel og við erum að fá meðbyr sem er ómetanlegur, bæði listrænt og fjárhags-
lega, þannig að ég er mjög bjartsýn á framhaldið,“ segir Steinunn Birna Ragnarsdóttir óperustjóri.
 Íslenska óperan setur upp óperurnar Hans og Grétu og La Traviata á komandi starfsári
 Steinunn Birna Ragnarsdóttir óperustjóri vill fjölga óperuunnendum framtíðarinnar