Saga - 2009, Side 36

doktorsritgerðinni. Það kemur hins vegar fram í bók sem ég skrif -
aði seinna, Zwischen­Natur­und­Gesellschaft, sem kom út 1976.
—­Hvernig­hljómar­þá­styttri­útgáfan­af­niðurstöðu­doktorsritgerðarinnar?
Já, hver var niðurstaðan? Hún er aðallega sett fram í inngangi að bók-
inni. Niðurstaðan er sú að varla sé hægt að tala um marxisma —
þegar þarna er komið er þetta að mínu viti enginn -ismi — en að
marxísk söguskoðun þyrfti á einhverju að halda sem ég kallaði díal -
ektíska mannfræði — undir titill bókarinnar er á þýsku Prolegomena­zu
einer­ dialektischen­ Anthropo­logie, og þar er samhengið við fyrir -
bærafræðilegan marxisma áranna í Prag nokkuð beint. Þarna er um
að ræða heimspekilega túlkun á því sem Heidegger og fleiri kalla Sein
in­der­Welt­en í marxískum anda. Þetta þyrfti til að undirbyggja marx-
íska söguskoðun. Á þessu hafi eitthvað borið í Frank furt skólanum en
svo hafi þeir misst sjónar á viðfangsefninu og stundum afneitað því
alveg. Þetta féll auðvitað ekki í kramið hjá rétttrúnaðarmarxistum.
Bókin var ritdæmd í austurþýska heimspekitímaritinu Deutsche­Zeit­-
schrift­für­Philosophie stuttu eftir að hún kom út og fékk þann dóm að
hún væri uppfull af fjandskap gegn sósíalismanum.
ef þið hins vegar lítið á Habilitations-ritgerðarsmíð mína, Zwi­-
sch­en­Natur­und­Gesellschaft, þá sýnist mér núna að hún geti varla
talist beint áframhald af Frankfurtárunum. efnið er að stofni til úr
þremur ritgerðum sem ég skrifaði á árunum 1972 til 1975; þá var ég
í Heidelberg og eitt misseri í Bielefeld. Mér fannst á þeim tíma
nauð synlegt að gera skil þeim þremur hugmyndastraumum sem
voru mjög áhrifamiklir meðal þeirra sem kenndu sig við nývinstri-
stefnuna (þ. Neue­Linke; e. New­Left). Þar er um að ræða Adorno-
útgáfuna af því sem kallað er á þýsku Kritische­Theorie eða einfald-
lega Frankfurtskólinn, í öðru lagi strúktúralismann og sér í lagi
marx ískt afbrigði af honum sem var að verða afskaplega áhrifa-
mikið meðal vinstrimanna á Vesturlöndum upp úr 1970 en það er
Althusser­skólinn franski. Þriðji hugmyndastraumurinn var svo kapí-
tallógíkin svokallaða eða leitin að eins konar samfelldri heimspeki-
legri lógík í Das­Kapital eftir karl Marx, leit sem mér sýndist þá þeg -
ar vera á villigötum. Bókin er gagnrýnin á alla þessa þrjá hug-
myndastrauma. Það má eflaust sjá arfleifðina frá Prag og Frankfurt
í bakgrunninum en eftir á að hyggja finnst mér að ég hafi eytt full-
miklum tíma í þessa hluti og ekki tekið upp rauða þráðinn fyrr en
seinna og þá í þriðju bókinni sem ég skrifaði á þýsku, Praxis­und
Interpretation. Hana skrifaði ég eftir að við fluttum til Ástralíu, 1975.
jóhann páll árnason36
Saga vor 2009 UMBROT NOTA-1:Saga haust 2004 - NOTA 5.5.2009 15:51 Page 36