Saga - 2009, Side 50

lengi: 2–3 ára sveiflur (kitchin-sveiflur), 7–9 ára sveiflur (Juglar-
sveiflur), 16–22 ára sveiflur (kuznets-sveiflur) og jafnvel 50–60 ára
sveiflur (kondratiev-sveiflur). Fræðimenn hafa talsvert rannsakað
Juglar-sveiflur eða „viðskiptasveiflur“ (e. trade­cycles) á 19. öld, en
rannsóknir hafa ekki staðfest þær með óyggjandi hætti og niður -
stöður eru ólíkar eftir löndum. Nær sanni er að í mörgum löndum
hafi samtímis verið til staðar stuttar og langar hagsveiflur sem ork -
uðu hverjar á aðrar. Í Bretlandi hafa t.d. verið greindar styttri sveifl-
ur sem vöruðu að meðaltali í 8,6 ár og lengri sveiflur í tæp 25 ár. Í
Banda ríkjunum voru aftur á móti styttri fimm ára hag sveiflur ásamt
lengri sveiflum sem náðu yfir rúmlega 19 ár.10
Stærri hagsveiflur gátu leitt til fjármálakreppu og jafnvel al -
mennr ar efnahagskreppu, eins og á árunum 1825–1826, 1837–1838,
1846–1847, 1857, 1866, 1873, 1882, 1893, 1900–1901 og 1907.11 Flestar
vöruðu í fáein misseri en sumar urðu svo stórar og langvinnar að
það tók samfélögin sem fyrir barðinu á þeim urðu mörg ár að vinna
sig út úr þeim. Tvær lengstu kreppurnar sem gengið hafa yfir Vest -
ur lönd síðustu eina og hálfa öldina voru kreppan langa, sem svo er
kölluð, 1873–1896 og kreppan mikla 1929–1939. Reyndar er hæpið
að líta á kreppuna löngu sem eina niðursveiflu heldur var hér um
að ræða þrjár kreppur austanhafs og vestanhafs sem fylgdust mis-
vel að og áttu sér ólík upptök.
Á tímabilinu 1914–1945 urðu mikil umskipti í hagþróun heims-
ins sem mörkuðust af heimsstyrjöldunum tveim og kreppunni
miklu. Rétt er að taka það fram að í hagsveiflufræðum eru heims-
styrjaldirnar tvær jafnan undanskildar, vegna þess að skakkaföllin
sem þeim fylgdu voru af sérstökum toga, fylgifiskar hruns og eyði -
leggingar af völdum stríðsátaka. engu að síður varð heimsbyggðin
fyrir meira efnahagslegu tjóni af völdum heimsstyrjaldanna tveggja
en nokkurra annarra áfalla, hvort heldur við metum það í samdrætti
landsframleiðslu eða eftir öðrum mælikvörðum.12 Á árunum milli
guðmundur jónsson50
10 Solomos Solomou, Economic­Cycles, bls. 11, 30. — Solomos Solomou, „econ -
omic Fluctuations, 1870–1913“, The­ Economic­ History­ of­ Britain­ since­ 1700.
Ritstj. Roderick Floud og D.N. McCloskey (Cambridge 1994), bls. 250–254. —
David Romer, Advanced­Macroeconomics 3. útg. (Boston 2006), bls. 271–274. —
Angus Maddison, Dynamic­ Forces­ in­ Capitalist­ Development.­ A­ Long-Run
Comparative­View (oxford 1991), bls. 85–111.
11 Rondo Cameron og Larry Neal, A­Concise­Economic­History­of­the­World.­From
Paleolithic­Times­to­the­Present (New york 2003), bls. 295.
12 José F. Ursúa og Robert J. Barro, „Macroeconomic Crises since 1870“, bls. 15.
Saga vor 2009 UMBROT NOTA-1:Saga haust 2004 - NOTA 5.5.2009 15:52 Page 50