Saga - 2009, Qupperneq 78

að þar hlutfallslega lítið rúm í samanburði við mikilvægi tilfinninga
fyrir fólk. Hugsum okkur til dæmis að hópur vel lesinna sagn -
fræðistúdenta væri spurður hvort þeir vissu hvenær íslenskar kon ur
hefðu fengið kosningarétt til Alþingis. Örugglega stæði ekki á því
svari að það hefði gerst árið 1915, sem væri viðunandi rétt þótt kyn-
og stéttbundið aldurstakmark hafi raunar ekki verið afnumið fyrr en
1920. ef hins vegar væri spurt hvenær íslenskar konur hafi fengið
lagalegan rétt til að ráða því hvaða biðlum þær tækju og hverjum þær
höfnuðu er vafamál að nokkur gæti svarað því. ef enn væri spurt
hvort væri mikilvægara fyrir konur að fá að kjósa til Alþingis eða að
hafa eitthvað að segja um gjaforð lægi svarið í aug um uppi. Að vísu
er til vörn í málinu fyrir kosningaréttinn. Segja má að það sé mikil-
vægara að hafa kosningarétt til löggjafarþings og geta þannig valið
löggjafa sinn því að það sé löggjafinn sem ákveði hitt, hvaða rétt
konur hafi í hjónabandsmálum. Það er auðvitað hárrétt svar svo langt
sem það nær, en það nær sýnilega ekki mjög langt. Ákvarðanir um
einkamál eins og hjónabandsrétt eru að takmörkuðu leyti teknar í
samræmi við lög. Það sem er bannað með lögum leyfist í reynd; það
sem er leyft í lögum er bannað í reynd. Á því sviði eru lög lítið annað
en heimildir um vilja þeirra sem gáfu lögin hverju sinni. Auk þess
skilar kosningaréttur einstaklinga þeim litlu í einstaklingsbundnum
réttindum eins og hjónabandsrétti vegna þess að fulltrúar á löggjaf-
arþing eru valdir með svo mörg önnur sjónarmið í huga. Sá sem kýs
til Alþingis vegna afstöðu sinnar til inngöngu í evrópusambandið
kann að verða að fórna afstöðu sinni til jafnréttis kynjanna, eða öfugt.
Nú er þessari grein ekki ætlað að segja réttindasögu íslenskra
kvenna. Þó er óhjákvæmilegt að taka á sig svolítinn krók og svara
spurningunni um hvenær íslenskar konur fengu rétt til að ráða gjaf -
orði sínu. Neikvæða réttinn, til að hafna eiginmanni, tel ég að þær
hafi fengið með kristinrétti Árna biskups Þorlákssonar árið 1275.
Þar segir í 16. kafla, Um kvánfang og lýsingar:6 „Heyra skulu og
góðir menn jáyrði meyjar þeirrar eða konu sem fest verður og skil -
orð þess er festir, fyrir því að það er forboðað af guðs hálfu að nokk-
urr maður festi mey eða konu nauðga.“ en þegar þessi lög voru sett
var það orðin ríkjandi krafa kaþólsku kirkjunnar að samþykki konu
þyrfti til að hjónaband teldist gilt.7 Jákvæðan rétt til að giftast manni
gunnar karlsson78
6 Járnsíða­ og­ kristinréttur­Árna­Þorlákssonar. Útg. Haraldur Bernharðsson, Magnús
Lyngdal Magnússon og Már Jónsson. Smárit Sögufélags (Reykjavík 2005), bls. 167.
7 R. Howard Bloch, Medieval­Misogyny­and­the­Invention­of­Western­Romantic­Love
(Chicago 1991), bls. 184.
Saga vor 2009 UMBROT NOTA-1:Saga haust 2004 - NOTA 5.5.2009 15:52 Page 78