Saga - 2009, Side 92

Af takmörkuðum kynnum mínum af þessari umræðu finnst
mér að megi draga þá ályktun að vænlegast sé að varast að lenda
ofan í hálf-pólitískum, hálf-fræðilegum andstæðum eðlishyggju og
mótunarhyggju. Sagnfræðin og mannfræðin eru einmitt spennandi
leiðir til þess að kanna hvernig maðurinn er í eðli sínu, en aðeins
svo lengi sem við höfum augun opin bæði fyrir því sem er líkt og
því sem er ólíkt í mismunandi menningarheimum.
Heimildir­um­tilfinningar­Íslendinga
Ástæðulaust er að útiloka nokkrar sérstakar tilfinningar frá þeirri
réttarsögu sem hér er bollalagt um. Hins vegar virðist mér í fljótu
bragði að mest efni í þróunarsögu búi í þeim tveimur gerðum til-
finninga sem hefur verið fjallað mest um hér að framan: ást og
hatri. Því er rétt að einbeita sér að þeim þegar hugleitt er hvaða efni
við Íslendingar eigum einkum í slíka sögu hjá okkur. ekki eru þess-
ar hugleiðingar einskorðaðar stranglega við réttarsögu, enda er lík-
legt að heimildir um hvers konar birtingarmyndir tilfinninga gætu
komið að gagni þar.
Geta íslenskar miðaldabókmenntir nýst sem heimildir um upp-
runa rómantískrar ástar? C.S. Lewis hélt að þær væru gersneyddar
riddaralegri ást og ályktaði að því er virðist af Íslendingasögum:52
„Í raun komu norrænir menn fram við konur fyrst og fremst sem
fólk en ekki konur.“ Peter Dronke, sem lagði kapp á að afsanna
kenn inguna um uppruna rómantískrar ástar meðal suðurfranskra
trúbadúra á elleftu öld, nefnir hins vegar sem eins konar riddaraleg
ástarskáld fyrir daga þeirra tíundu aldar skáldin kormák Ögmund-
arson og Hallfreð Óttarsson vandræðaskáld. Af þeim eru til sögur
þar sem segir frá því hvernig þeir tilbáðu konur sem þeir elskuðu
en færðust undan að giftast þeim þegar þeir áttu kost á því um
síðir.53 Dronke dregur ekki í efa að vísurnar sem sögurnar eigna
þessum skáldum séu raunverulega eftir tíundu aldar menn eða að
þær séu birtar í réttu sögulegu samhengi í sögum þeirra. Hann
hafnar umsvifalaust tilgátu, sem þýski fræðimaðurinn F.R. Schröd -
er hafði sett fram, um að vísur kormáks væru ortar inn í söguna á
13. öld að fyrirmynd franskra riddarakvæða og segir að það sé ekki
gunnar karlsson92
52 C.S. Lewis, The­ Allegory­ of­ Love, bls. 9. „The Norsemen, in fact, treat their
women not primarily as women but as people.“
53 Peter Dronke, Medieval­Latin­and­the­Rise­of­European­Love-Lyric I, bls. 39–42.
Saga vor 2009 UMBROT NOTA-1:Saga haust 2004 - NOTA 5.5.2009 15:52 Page 92