Saga - 2009, Blaðsíða 108

Það er nokkuð mengað mál
og múka villa,
ég má ekki jómfrúnum dilla.
ætla má að kveðskapur sem þessi bendi til þvingunar af hálfu
kirkjuyfirvalda (sbr. t.d. „múka villa“) og að hann skírskoti annað -
hvort til almennra fyrirskipana eða þá fyrirmæla/siðareglna sem
heyra til ákveðins hóps, svo sem presta og annarra þjóna kirkjunn-
ar. en hvaða hópi sem þeir annars tilheyra er augljóst að þeir sem
hér yrkja um raunir sínar hafa tekið þessar fyrirskipanir alvarlega.
Danskvæðin
Þótt tína megi fram heimildir sem geta um dans og dansleika án
þess að þar komi fram gagnrýni — sem vissulega finnast í skjala-
og handritasöfnum landsins — er staðreyndin sú að hin neikvæðari
skrif mega teljast yfirgnæfandi. einhver gæti þó sagt að það kunni
að skipta máli í þessu samhengi hvers konar heimildir við höfum í
höndunum, vegna þess að þau rit sem um ræðir bera auðvitað fyrst
og fremst vott um viðhorf yfirstéttarinnar en ekki alþýðunnar; sumt
má teljast til umkvartana eða afskipta andlegra og veraldlegra yfir-
valda og annað til opinberra skrifa menntamanna, einkum hinar
síðari aldir. en hvaða skoðun skyldi alþýðan sjálf hafa haft? Hér
koma danskvæðin til sögunnar, því að ýmislegt bendir til þess að
þau megi túlka sem rödd alþýðunnar og þar með sem heimild um
viðhorf hennar til dansmenningar og skemmtanasiða, svo sem á 16.
og 17. öld og jafnvel síðar þegar atlögurnar voru hvað harðastar.
Danskvæðin voru flutt við dans og með einhverjum hætti hljóta
þau að hafa höfðað til dansfólksins.
Þegar danskvæði eru skoðuð er rétt að hafa í huga að danssaga
Íslendinga spannar langan tíma, eða u.þ.b. sex aldir — og þaraf-
leiðandi er ótækt að gera ráð fyrir að varðveitt kvæði feli í sér skír-
skotun til siðvenja fólks frá því tímabili öllu; hins vegar má ekki
heldur útiloka þann möguleika að sum þeirra geti gert það. Dans -
kvæði skiptast í tvo meginflokka, þ.e. fornkvæði (sagnadansa) og
vikivakakvæði, og eru þau fyrrnefndu að öllum líkindum eldri;
hvor ug kvæðategundin er varðveitt í uppskriftum frá því fyrir 17.
aðalheiður guðmundsdóttir108
(síðasta vísan) er einnig í vikivakakvæði eftir sr. Þorlák Þórarinsson, sbr.
Íslenzkir­vikivakar­og­vikivakakvæði, bls. 303.
Saga vor 2009 UMBROT NOTA-1:Saga haust 2004 - NOTA 5.5.2009 15:52 Page 108