Saga - 2009, Side 164

Öllu þessu lýsir Guðjón vandlega í bókinni með dyggri aðstoð for-
setans.2 en hvað felst í „íslenskum hagsmunum“ eða íslenskum
málstað? eru það til dæmis íslenskir hagsmunir að skrifa meðmæla-
bréf með Björgólfi Thor Björgólfssyni vegna uppkaupa hans á rík-
isfyrirtækjum í Búlgaríu eða öðrum Austur-evrópulöndum? Það og
fjölmargt fleira skulum við skoða hér á eftir.
Umdeild­bók
„Ég taldi það vera í senn lýðræðislega skyldu og fræðilega
nauðsyn“, sagði Ólafur Ragnar Grímsson í tilefni af útkomu bókar-
innar, „að greiða götu þess að jafn virtur sagnfræðingur og Guðjón
Friðriksson tæki sér fyrir hendur þetta verk. Þótt ég eigi sjálfur í
hlut hvað embættið snertir þá tel ég mig geta fullyrt að það er mik-
ill fengur fyrir þróun nútímasagnfræði og samtímasagnfræði á Ís -
landi að jafn reynslumikill fræðimaður og Guðjón róti í samtíman-
um og forsetaembættinu með þessum hætti.“ og Ólafur Ragnar
bætti við:
Þegar ég hóf fræðastörf og varð prófessor við Háskóla Íslands
fyrir nokkrum áratugum fann ég að sárlega vantaði metnaðar-
full rit um íslenska samtímasögu. Það væri ekki hollt að við
þyrftum að bíða í hálfa eða heila öld eftir að fá fræðilega inn -
sýn í atburðarás og starfsemi stjórnkerfisins. Ég tel að í saman-
burði við þær bækur sem skrifaðar hafa verið á Vesturlöndum
um sögu síðari áratuga þá standist þessi bók, hvað varðar
heimildanotkun og vinnubrögð, fyllilega samanburð við þau
verk.3
ekki kom fram hvaða erlendu bækur Ólafur Ragnar hafði hér í
huga og því er ekki hægt að leggja mat á þessa yfirlýsingu hans.
Hitt er ljóst að umrædd bók Guðjóns Friðrikssonar er mikil að vöxt-
um, rúmar 600 blaðsíður, og óvenjuleg að því leyti að Guðjón hafði
greiðan aðgang að bréfasafni forsetaembættisins. Slíkt hlýtur að
páll björnsson164
2 Guðjón þakkar Ólafi Ragnari fyrir að sitja með sér „löngum stundum“ og ræða
við sig (bls. 11). ekki virðist forsetinn hins vegar hafa unnið neitt í handriti bók-
arinnar, því hann segir: „Ég féllst á að veita Guðjóni aðgang að bréfabókum for-
setaembættisins, ræða við hann og svara spurningum hans á heiðarlegan og
opinn hátt en jafnframt tók ég það skýrt fram að þetta væri hans bók en ekki
mín og að ég virti algjörlega fræðilegt sjálfstæði hans.“ Sjá: „Dularfullar njósn-
ir í London“, Morgunblaðið 21. nóv. 2008, bls. 8.
3 „Dularfullar njósnir í London“, Morgunblaðið 21. nóv. 2008, bls. 8.
Saga vor 2009 UMBROT NOTA-1:Saga haust 2004 - NOTA 5.5.2009 15:52 Page 164