Saga - 2009, Blaðsíða 202

af vandvirkni og alúð og virðist í öllum aðalatriðum traust og sannfærandi.
Svo að þess sé freistað að draga niðurstöðu hennar saman í örstutt mál, er
hún sú að orðræða sem snerist um eða snerti þjóðerni hafi sett mikinn svip
á málflutning sósíalískrar hreyfingar á Íslandi allt frá upphafi og fram að
lýðveldisstofnun 1944. Hins vegar hafi tveimur stríðandi örmum hreyfing-
arinnar, Alþýðuflokknum annars vegar og kommúnista flokknum, síðar
Sósíalistaflokknum, hins vegar, tekist misvel að sætta alþjóðlegan sósíal-
isma og íslenska þjóðerniskennd. Alþýðuflokkurinn hafi átt stórum
erfiðara með það og sósíalistar, þrátt fyrir langvarandi skyldubundinn
trúnað við Sovétríkin, eiginlega staðið uppi á lýðveldishátíð sem sannari
Íslendingar en þeir sem skipuðu sér í hinn arminn. Lengra er sagan ekki
rakin í þessari bók, en körlum eins og mér hlýtur að finnast þessi niður -
staða koma vel heim við þá mynd sem blasti við þeim þegar þeir fóru að
fylgjast með í íslenskri pólitík, um miðja 20. öld. Maður skilur betur en áður
hvað sósíalistar voru búnir öflugum orðræðuvopnum gegn inngöngu í
Atlantshafsbandalagið 1949 og í stöðugri baráttu gegn amerísku hersetunni
frá 1951.
en hér með lýkur viðurkenningarorðum mínum um þessa bók. Ég verð
að minna áheyrendur á að við erum stödd á doktorsvörn og við Rósa
Magnúsdóttir erum hér í hlutverki andmælenda. Það er hlutverk okkar að
láta reyna á þolrifin í verki doktorsefnis og það er hlutverk doktorsefnis að
verja verk sitt. Grunnhugmyndin með slíkum vörnum mun vera sú að and-
mælendur véfengi þá kenningu sem er haldið fram í ritgerðinni, verjandi
verji hana og áheyrendur meti síðan á grundvelli kappræðunnar hvort
kenningin standist. Nú mun það orðið fátítt að andmæli snúist um grund-
vallaratriði í rannsókn, og svo mun ekki heldur vera hér. engu að síður ætla
ég að gera athugasemdir við nokkur atriði sem mér finnast engan veginn
smávægileg í ritgerðinni. Við gerum athugasemdir okkar í fullri alvöru og
einlægni, vona ég, og ég hef trú á því að þessi samræðuvettvangur sem
doktorsvarnir eru séu nokkuð gagnlegt tæki, ekki aðeins til að votta um
ágæti þess ritverks sem er til umræðu hverju sinni heldur einnig til þess að
halda almennt uppi gæðastaðli doktorsritgerða.
Aðferð­og­hugtakanotkun
Fyrst skal það nefnt að mér þykir nokkuð lítið lagt í kenningarlegan grunn
og fræðilegar forsendur ritgerðarinnar. Umræða um það efni er fremur lítil
og ekki sem skipulegast sett fram. yfirlýst aðferð höfundar er orðræðugrein-
ing og rakið er stuttlega í inngangskafla hvernig hún hafi rutt sér til rúms í
sagnfræði á sjöunda og áttunda áratug 20. aldar (17–18). Í fyrsta kafla
(32–35), sem fjallar annars um umræðuna í verkalýðsblöðum fram til 1916,
er síðan rakið nánar hvernig fræðimenn hafi tekið að efast um að efna-
hagslegar og félagslegar aðstæður verkafólks hafi mótað sjálfsmynd þess. Í
stað þess hafi fræðimenn tekið að sinna tungumálinu sjálfu sem áhrifaafli,
gunnar karlsson202
Saga vor 2009 UMBROT NOTA-1:Saga haust 2004 - NOTA 5.5.2009 15:52 Page 202