Saga - 2009, Side 248

Þótt maður sé ekki endilega sammála Gunnari Páli um þetta, leggur
hann hér línurnar fyrir umræðu um friðargæsluna sem nauðsynlegt er að
fari fram. Hneykslið er ekki að Íslendingar hafi blandast inn í hernaðarleg
verkefni, slíkt er sennilega óhjákvæmilegt. Hneykslið er fremur að ekki
skuli vera búið að móta skýra stefnu um samstarf, hegðun og framgöngu
Íslensku friðargæslunnar. Hvers vegna liggur þetta ekki einfaldlega ljóst
fyrir í aðgengilegu formi á heimasíðu Íslensku friðargæslunnar í stað þess
að hnakkrifist sé um það í fjölmiðlum hvað eftir annað hvort Íslendingur
eigi að fá að hafa byssu í belti eða ekki?
Hins vegar má draga í efa réttmæti þess að gera jafn lítið úr aðgreiningu
hins borgaralega og hernaðarlega og Gunnar Páll gerir. Vandinn snýst alls
ekki um vopna burð heldur það að hve miklu leyti Íslendingar eiga að ganga
inn í hernaðarlega skipana- og tignarröð. Það hlýtur til dæmis að vera mjög
varhugavert að Íslenska friðargæslan gefi mönnum hernaðarlega titla,
þ.e.a.s. sendi menn út á sínum vegum með titla á borð við ofursti eða major
sem gefa til kynna þekkingu á hernaðarlegu skipanakerfi og þjálfun og
reynslu í samræmi við titilinn. Það er allt annað að Íslendingur gangi inn í
hernaðarstrúktúr annarrar þjóðar og fái þá tímabundið stöðuheiti sem hæfir
aldri og reynslu viðkomandi. Munurinn er sá að í fyrra tilfellinu vantar alla
innistæðu fyrir titlinum og gefið er til kynna að „hermaðurinn“ hafi þjálfun
og reynslu sem hann hefur ekki. Í síðara tilfellinu gengur friðargæsluliðinn
inn í skipanamynstur sem hæfir reynslu hans og setur hann um leið undir
„alvöru“ hermenn. Í því er engin hætta fólgin önnur en sú að fólk telji sig
„óhreinkast“ af því að vera með þeim hætti hluti af hernaðarlegu kerfi.
einnig þyrftu stjórnvöld að setja fram skiljanlega túlkun á herleysi
Íslands. Gunnar Páll bendir réttilega á að það eitt og sér segi ekkert um
mögulega hermennsku friðargæsluliða. en það er hins vegar eðlilegt að
stjórn völd herlauss ríkis hafi á takteinum skiljanlega og rökfasta skýringu
á því hvers vegna sú ákvörðun hefur verið tekin — og haldið óbreyttri —
að landið skuli ekki hafa yfir neinum her að ráða. er það vegna þess að það
er of dýrt að halda her og ódýrara að gera samninga við aðrar þjóðir um
hervarnir? eða er það siðferðileg afstaða, byggð á þeirri hugmynd að her-
leysi stuðli að friði eða feli að minnsta kosti í sér mikilvæga yfirlýsingu um
gagnsleysi og skaða hernaðar? eða kannski eitthvað allt annað? Veit það
einhver? Greining Gunnars Páls á opinberri stefnumótun og orðræðu sem
varðar friðargæsluna dregur stefnuleysið fram með átakanlegum hætti.
Grein kristínar Loftsdóttur og Helgu Björnsdóttur, „Í nafni mannúðar
og menningar: Vald, kyn og atbeini í íslenskri þróunarhjálp“, er mjög fræð -
andi yfirlit yfir þróunaraðstoð Íslendinga og viðhorfin sem umræðan um
hana hefur endurspeglað. Þær sýna fram á að forsendur þróunarhjálpar
þyrftu að vera betur hugsaðar en nú er og að stefnumótun á þessu sviði
þurfi að vera skýrari, ekki síst hvað varðar tengsl þróunaraðstoðar við ann-
arskonar verkefni sem Íslendingar hafa tekið að sér í tengslum við hjálpar-
starf og friðargæslu, svo dæmi sé tekið. Það vekur athygli hve hið opinbera
ritdómar248
Saga vor 2009 UMBROT NOTA-1:Saga haust 2004 - NOTA 5.5.2009 15:52 Page 248