Saga - 2009, Side 252

norðrið gagnvart suðrinu. Steffan skýrir líka skemmtilega tilurð gamla
íslenska skjaldarmerkisins, flatta fisksins, sem gæti verið gamalt merki
kaupmanna frá Bergen sem höfðu aðsetur í Lübeck. Hann hefur hins vegar
ekki rétt fyrir sér í því að Jón Arason hafi verið biskup í Skálholti og Arn -
grímur lærði var ekki biskup eins og staðhæft er í myndatexta.
Mér finnst inngangur að grein eftir Thomas Lyngby, „Helstats patrioter -
nes Island“ dálítið klisjukenndur þegar hann ræðir um hina harðgerðu
Íslendinga í járngreip harðneskjulegrar náttúru Íslands. Sams konar klisjur
birtast í mati á ástandi mála á Íslandi á 18. öld; þá hafi allt gengið á verri
veg á Íslandi með samfelldri óáran. Hér kemur líka í ljós að höfundur styðst
við meira en hundrað ára gömul sagnfræðirit sem fjalla um þetta tímabil.
Annars gefur höfundur ágætt yfirlit yfir nýsköpunaráform á Íslandi á síðari
hluta 18. aldar og hvernig Ísland var smám saman uppgötvað á 18. öld,
m.a. fyrir tilstilli rannsóknarleiðangra og útgáfu fræðirita um landið.
Anna Agnarsdóttir skrifar greinina „Den islandske revolution 1809“ og
fjallar þar um skrýtna sögu sem gerðist snemma á 19. öld. Þessi saga er vel
þekkt hér á landi en miklu síður í Danmörku og Anna gefur hér ágætt yfir-
lit yfir hana. Hún fjallar um nauðungarsamninga danskra yfirvalda á Ís -
landi um að heimila Bretum að versla í landinu, samkomulag sem Trampe
stiftamtmaður rauf en það leiddi síðan til valdatöku Jørgens Jørgensens.
Mér fannst athyglisvert að lesa um eftirhreytur byltingarinnar þar sem
Íslendingar voru m.a. skammaðir fyrir það í Danmörku að hafa ekki snúist
til varnar og sakaðir um hugleysi og dugleysi. Anna skýrir hvers vegna það
var ekki gert en slíkar staðhæfingar voru ekkert einsdæmi og höfðu oft
áður birst í erlendum ritum um Íslendinga.
Christina Ax kallar grein sína „Islændingene og de danske købmænd i
Reykjavík 1770–1850“. Hún fjallar um mismunandi stöðu nýlendna og hjá-
lendna Dana í norðri og hlutverk danskra kaupmanna á Íslandi; þeir voru
ekki eingöngu kaupmenn heldur líka fulltrúar valdsins og höfðu mikil áhrif
á umhverfi sitt, ekki síst sem fyrirmynd um lífshætti eins og Christina sýnir
fram á, og kölluðu á viðbrögð frá elítunni íslensku. en hún sýnir líka fram á
að þau áhrif voru fyrst og fremst bundin við fáa og smáa þétt býlis staði.
Skemmtilegur er listinn sem hún birtir um innflutning til Íslands árið 1788
en hann sýnir hversu ótrúlega fjölbreyttur innflutningur til landsins var.
Í grein sinni, „Danske embedsmænd på Island under enevælden“ ræðir
einar Hreinsson um danska embættismenn á Íslandi; stiftamtmenn, sem
voru æðstir embættismanna, voru yfirleitt danskir en aðrir embættismenn
íslenskir. einar bendir á að þetta embætti hafi ekki verið sérlega eftirsóknar -
vert innan danska ríkisins enda ekki vel launað og á jaðri ríkisins. Þó gat
það haft aðdráttarafl fyrir þá sem einmitt vildu komast úr sviðsljósinu.
Skemmtileg er lýsing á umfjöllun Hoppes stiftamtmanns á aðstæðum í
Reykjavík á fyrri hluta 19. aldar. Athyglisverð er líka frásögn hans af þætti
Bardenfleths stiftamtmanns í stofnun Alþingis 1843, en framlag hans til
þess máls hefur ekki verið rætt mikið.
ritfregnir252
Saga vor 2009 UMBROT NOTA-1:Saga haust 2004 - NOTA 5.5.2009 15:53 Page 252