Saga - 2009, Side 257

Íslendingasögum. Þeim sem þekkja bæði Íslendingasögur og Sturlungu og
muninn á frásagnarhætti þeirra hlýtur að renna grun í að athuganir á
fæðardeilum sem byggjast aðallega á þeim fyrrnefndu fjalli í raun meira
um bókmenntaleg minni en raunveruleikann. eina dæmið sem Byock tekur
úr Sturlungu er í rauninni ekki dæmi um fæðardeilu, heldur — samkvæmt
túlkun Byocks — um hættu á fæðardeilu sem Gróa, fylgikona Gissurar
Þorvaldssonar, reyndi að afstýra. en sú túlkun getur varla talist ótvíræð.
Grein Trevor Deans um blóðhefnd (vendetta) á Ítalíu á síðmiðöldum minn-
ir okkur á að nauðsynlegt er að skoða vandlega afstöðu og tilgang heim-
ilda. Hann kemst að þeirri niðurstöðu að heimildirnar lúti frásagnarlög-
málum og sýni ekki aðeins ríkjandi menningu hefndarinnar heldur einnig
„andmenningu“ sem var ekki reiðubúin til að sætta sig við hvað sem var í
nafni hefndarinnar.
Daniel Lord Smail fjallar um fæðardeilur í Marseille á 14. öld sem
stuðluðu að myndun pólitískra fylkinga í kringum ættir en náðu þó langt
út fyrir þær. Þetta urðu bandalög margra meðlima sem nýttust bæði í sókn
og vörn. Það segir okkur kannski eitthvað um hvers vegna fólk skipar sér í
hópa eða gengi þar sem ekkert öflugt ríkisvald er til að halda uppi lögum
og reglu. Þátttakendur í bandalagi gátu leitað stuðnings ef á hlut þeirra var
gert, auðvitað gegn því að þeir væru um leið tilbúnir að veita öðrum slík-
an stuðning. Gengi eða bandalög af þessu tagi eru ekki andstæða ríkisvalds
heldur gegna þau svipuðu hlutverki: að tryggja rétt og öryggi meðlimanna.
Hins vegar er líklegt að bandalög lendi fyrr eða síðar í átökum eða fæðar-
deilum sín á milli og þær eiga jafnvel stóran þátt í að móta þau og þjappa
þeim saman. Fylkingarnar í Marseille minna um margt á goðorðin íslensku
og hér er kannski vísbending um hvernig og hvers vegna goðorðin, sem
eiga sér enga þekkta fyrirmynd, urðu til.
Í grein um fæðardeilur í Þýskalandi á 15. og 16. öld leiðir Hillay Zmora
í ljós mikilvægi þess fyrir aðalinn að taka þátt í slíkum deilum. Þannig
sýndu aðalsmenn fram á getu sína og hæfni, sem gerði þá að vænlegum
bandamönnum, um leið og þeir fældu aðra frá að sýna þeim yfirgang. Það
var því rökrétt að gæta heiðurs síns og hagsmuna vandlega jafnvel þótt hið
beina tilefni væri smávægilegt og kostnaður við deiluna gæti hæglega
orðið margfaldur á við það tjón sem hefnt var fyrir. Hefnd og heiður var
þannig ekki einhver kjánaleg hefð heldur mikilvægur þáttur í því að lifa af
án webersks ríkisvalds. Christine Reinle fyllir síðan upp í myndina af
Þýskalandi með því að sýna að fæðardeilur voru ekki bundnar við aðalinn
í Bæjaralandi á sama tíma heldur áttu bændur í þeim líka. Hún leiðir líkur
að því að það sama gildi um evrópu almennt og að ris ríkisvaldsins á 16.
öld hafi bundið enda á þær. Þá hafi fæðardeilur bænda verið gerðar glæp-
samlegar áður en hið sama varð sagt um fæðardeilur aðalsins. Jeppe
Büchert Netterstrøm staðfestir svo hafi einnig verið í Danmörku. Þar dró úr
fæðardeilum aðalsins snemma á 16. öld, áður en ríkisvald fór að eflast að
ráði, og telur hann það stafa af því að aðall og konungur tóku höndum
ritfregnir 257
Saga vor 2009 UMBROT NOTA-1:Saga haust 2004 - NOTA 5.5.2009 15:53 Page 257