Saga - 2009, Side 259

15–223). Hann er í raun bók út af fyrir sig, haganlega gerður og vissulega
áhugaverður um flesta hluti en lengdin veldur ójafnvægi, því textarnir þrír
eru helmingi styttri (bls. 229–328). Hefði að ósekju mátt létta á innganginum
og helst hafa hlutana jafnlanga. Textarnir hefðu notið sín betur og lesendur átt
betra með að komast að þeim, því enginn vegur er að skilja þá án útskýringa
á samhengi og aðferð. Lestur inngangs er þarafleiðandi nauðsynlegur og
auðvitað fyrirhafnarinnar virði, enda textarnir þrír stórfróðlegir og
bráðskemmtilegir. Vandað er til verka við fráganginn. Tómasarguðspjalli og
Tómasarkveri fylgja ítarlegar athugasemdir um orðamun í handritum og
vandkvæði við þýðinguna, en á spássíum er vísað til sambærilegra staða í
hefðbundnum guðspjöllum Markúsar, Matteusar, Lúkasar og Jóhannesar. Þá
sést að margt er sameiginlegt en ýmislegt frábrugðið og sumt er hvergi ann-
ars staðar, eins og til dæmis snjallræðið „enginn bætir nýja flík með gamalli
bót því víst yrði af því verri rifa“ (250) eða ógnaryrðin „Vei yður sem eruð í
greipum logans sem er innra með yður. Loginn mun éta upp hold yðar
frammi fyrir öllum og tæta upp sál yðar í laumi og þannig undirbúa yður fyrir
yðar líka!“ (287). Tómas saga er gefin út í A-gerð og B-gerð og er það hagfelld
ráðstöfun, jafnvel þótt síðari gerðin sé einungis til í handritsbroti og ekki heil.
Hún liggur nær latneskum texta sögunnar og er þar að auki orðfleiri og kjarn-
meiri, til að mynda í útskýringu á afleiðingum munúðlífis: „en eldi það er
fram fer af kviði konunnar kann verða annaðtveggja fól eða fífl, skakkur eða
lami, eða að nokkurum lið vanburða, stundum tunglær eða djöfulær“ (319).
Hin gerðin er daufari: „og af þeim syndum alast börn oftlega með miklum
háska og ábyrgð: annaðhvort að móðirin deyr eða barnið er blint borið, dautt
eða lamið, eða með nokkrum örkymslum“ (297). Munar miklu fyrir lesendur
að fá með þessum hætti aðgang að afbrigðum texta sem sýna fjölbreytileika
og margræðni íslenskra fornrita. Útgáfan er orðrétt en orðmyndum haldið,
svo sem æskilegt er þegar ætlunin er að gleðja fróðleiksfúsan almenning eins
og hér er raunin. orðamunur handrita af A-gerð er sýndur neðanmáls og í
öðrum bálki neðanmálsgreinar eru útskýrð atriði og orð til skilningsauka. Á
spássíum er vísað til ritningargreina sem tengjast textanum. Uppsetning er
því nokkuð flókin en brot bókar innar þægilega stórt og umbrot einkar snyr-
tilegt. Lítill vandi er fyrir vikið að gera hvort heldur sem er, að lesa textann
sem slíkan eða nýta sér í leiðinni þann fróðleik sem fylgir. Þetta síðasta á líka
við um Tómasar guð spjall og Tómasarkver, og að öllu samanlögðu er hér á
ferðinni fyrirmyndar framtak sem ætti að verða öðrum fræðimönnum innan
hugvísinda hvatn ing til samstarfs um flókin verkefni sem krefjast margbrotn-
ari þekkingar en stakur rannsakandi ræður yfir, svo að komist verði hjá því
sem Jesús þrástagast á í Tómasarguðspjalli: „Berjið ekki sífellt höfði við stein“
(233, 241, 257, 259, 269). Veltið heldur steininum við „og þér munuð finna mig
þar“ (263).
Már­Jónsson­
ritfregnir 259
Saga vor 2009 UMBROT NOTA-1:Saga haust 2004 - NOTA 5.5.2009 15:53 Page 259