Jökull - 01.01.2001, Qupperneq 119

Rolla óbreyttrar jöklameyjar
Elín Pálmadóttir
Grandavegi 47, 101 Reykjavík
Aðfararorð – Jón Eyþórsson var býsna glúrinn er hann fyrir hálfri öld efndi til félagsskapar til að koma af stað
brýnum rannsóknum á jöklum landsins með áhugafólki og vísindafólki, þar sem hver legði fram það sem hann
kann, hvort sem það er að elda góðan graut, halda bílum gangandi, smíða hús eða vinna að hárnákvæmum
mælingum og túlka rannsóknagögn, þannig að allir megi nýtast og njóta um leið. Og allir legðu frítt fram sína
vinnu og borguðu sjálfir ferðir. Það var á þeim tíma sem ekki var auðveldlega og raunar alls ekki gengið í
opinbera sjóði eftir flutningi, viðurværi, hvað þá kaupi í vísindaleiðöngrum, þótt góð rök væru uppi. Sigurður
Þórarinsson var þá enn að syngja sér leið í rútubílum í öskulagaleit í börðum út um hvippinn og hvappinn,
oft með þessu sama hjálparliði úr félaginu. Ekki er kannski síður merkilegt að þetta fyrirkomulag skuli hafa
lifað af og góðu lífi í hálfa öld. Þegar ég í umfangsmiklum leiðangri í vorferðinni 1983 áttaði mig á að sumir
voru þar með tilkostnaði og á launum hjá stofnunum en aðrir í sumarleyfinu á eigin kostnað, þá óttaðist ég
að þetta mundi varla ganga upp mikið lengur. En það gerir það. Þrátt fyrir allar þær gífurlegu framfarir með
viðhorfsbeytingum sem orðið hafa í samfélaginu hefur eftirkomendum fyrir einhvern galdur tekist að halda
þessum sérstaka stíl og anda. Það sá ég og skynjaði í vorferðinni 1998.
Af hverju sækja menn svona í að komast á kaldan
klaka, þangað sem í íslenskri málvitund er ekki kom-
ið nema verstu óvinum, hvað þá að leggja með sér
vinnu og fé? Af því að það er svo gaman! Enn upplifði
ég það í vorleiðangrinum 1998 að ungur formaður af
nútímakynslóð sá í kapphlaupinu við tímann til rann-
sókna að eigið frumkvæði til þess að allir, hvort sem
þeir áttu erindi eða ekki, kæmust í að skoða nýju gos-
gjána við Gjálp. Það er eiginlega mesta undur að hita-
veituþjóð, sem lítur á klaka sem eitthvað sem maður
tekur út úr ísskápnum og setur í drykkinn sinn, skilji
fólk með svo afbrigðilegar sérþarfir og tilfinningar
þegar mætir þeim þetta yndislega jöklakul er nálgast
jökulheima með tilheyrandi hrolli í skrokk og eftir-
væntingu ævintýrisins með möguleikum á alls kyns
hremmingum og basli.
Sjálf komst ég í kynni við þennan einstaka sam-
henta félagsskap í vorferðinni 1959, þegar ákveðið var
að fara tvær auka túristaferðir á Vatnajökul í kjölfar-
ið á hinni hefðbundnu mælingaferð úr því allur þessi
útbúnaður og fjórir snjóbílar hefðu með ómældri fyr-
irhöfn verið flutt inn eftir. Jón Eyþórsson og Sigurður
Þórarinsson tóku ljúflega í að taka mig með í vísinda-
ferðina, enda vissi ég þá þegar og upp frá því að lítið
mundi ég skrifa af viti í Morgunblaðið nema fylgja
fast í fótspor lærimeistaranna, sem alltaf voru á mestu
annastundum reiðubúnir til að svara og útskýra, sem
enn er aðall í jöklaferðum. Þá höfðu slíkar fastar mæl-
ingaferðir aðeins staðið í nokkur ár, enda varð leiðin
til að komast með farartæki að jökli og á jökulinn ekki
til fyrr en eftir að Guðmundur Jónasson fann 1953 vað
á Tungnaá fært bílum, Hófsvað. Þótt mikið væri í ánni
í þetta sinn tók ekki nema fjóra tíma að koma trukk-
unum með ruggandi farþegum í snjóbílum aftan á yfir
eftir að Guðmundur Jónasson og Sigurjón Rist höfðu
vaðið upp fyrir mitti og rutt grjóti af vaðinu. Það þótti
ekki mikið á þessum árum.
Í einum leiðangri biðum við þolinmóð við Hófs-
vað í tvo sólarhringa. En þessi hópur var svo kát-
ur að hann bara söng og trallaði milli blunda sín
sérsömdu lög eftir Sigurð Þórarinsson á hverju sem
gekk. Og þegar ég seinna um sumarið 1959 fór með
Gunnari Guðmundssyni og Herði Hafliðasyni með
mælingamenn Orkustofnunar að Tungnaárjökli flæddi
Tungnaá gegn um bílinn upp í sætin til okkar á eyr-
inni þar sem þurfti að bíða meðan þeir voru að vaða.
JÖKULL No. 50 119