Skírnir - 01.09.2012, Síða 32

292
EINAR KÁRASON
SKÍRNIR
Njálu, og getur sér þá þess til að lærisveinninn Sturla hafi á einhvern
hátt tekið yfir og klárað verk frænda síns og meistara. Honum
uppljúkast líka allar hinar fjölmörgu hliðstæður á milli Islendinga-
sögu Sturlu og Njálssögu (sem nánar verður vikið að hér síðar) en
Helgi finnur á þeim þá skýringu að Sturla hafi einfaldlega verið upp-
fullur af áhrifum frá Njálubók Snorra frænda síns er hann skrifaði
um atburði Sturlungaaldar.
En því sest ég nú aftur við að skrifa um þessi mál að ég rak augun
í hliðstæðu á milli Islendingasögu Sturlu og Njálssögu sem mér er
ekki kunnugt um að aðrir hafi bent á (hef ég þó borið það undir
virtustu fræðimenn). Atriði sem eru kannski veigameiri en sam-
skonar efnistök, einstaklingar, viðburðir eða orðalag í ritunum
tveimur; samlíkingu sem varðar sjálfa formgerð umræddra bóka.
Þannig að næstum megi segja að bækurnar tvær séu tilbrigði með
sömu meginstef.
II
Það var annar „óhefðbundinn“ fræðimaður, Barði Guðmundsson,
sagnfræðingur og fyrrum þjóðskjalavörður, sem eins og flestum er
kunnugt hélt því fram af mikilli ákefð að Þorvarður Þórarinsson af
ætt Svínfellinga hefði samið Njálu; röksemdir hans má finna í
greinum sem voru saman gefnar út á bók eftir hans dag (Barði
Guðmundsson 1958). Þó ég telji meginályktun Barða fráleita þá er
rannsóknarvinna hans og nálgun um margt afar spennandi og
upplýsandi.
Það sem gerir athuganir hans svo frjóar er að hann sér að til þess
að átta okkur á Njálu og tilurð hennar er rétt að skoða hvernig at-
burðir í lífi og samtíma höfundar hennar speglast í bókinni sem
hann skrifaði. En heimildir okkar um atburði 13. aldar eru ekki síst,
eins og allir vita, ritin sem tekin voru upp í Sturlungasafnið, og þá
helst Islendingasaga Sturlu.
Sumt af því sem Barði greinir frá er varla stórvægilegt fyrir
heildarsamhengið, en þó eftirtektarverð vísbending um að höfundar
13. aldar hafi beitt sömu aðferðum við samningu sinna bóka og þeir
nútímahöfundar sem maður þekkir til (og kannski höfundar allra