Skírnir - 01.09.2012, Page 37

SKÍRNIR NJÁLSSAGA OG ÍSLENDINGASAGA ... 297
sagðir farast í brunanum, eða ellefu lík finnast í rústunum). í báðum
bókum er upp komin hættuleg staða, undangengin víg kalla á
hefndir, en gerð er tilraun til að útkljá mál með sáttum án blóðsút-
hellinga. Svo virðist sem það ætli að takast, en þá gerist það sama:
kona ragmanar lykilmann til að ganga úr sættinni og hefna með
vopnum. Báðir menn verða rauðir sem blóð en eiga engan annan
kost en að bregðast við frýjunarorðum kvennanna; önnur vildi láta
hefna eiginmanns síns, hin föður síns. I aðdraganda árásar verður
ýmislegt hliðstætt sem hér hefur ekki verið nefnt; þeir Ingjaldur á
Keldum í Njálu og Hrafn Oddsson í Islendingasögu lenda í sams-
konar klemmu, reynt er að fá þá til að taka þátt í árásinni en þeir vilja
ekki vera með, en heldur ekki svíkja árásarmenn með því að segja til
þeirra; reyna í vandræðum sínum að vara við með almennum orðum
sem duga ekki. Síðan er árás gerð á bæina. Varist er af mikilli hörku
úr dyrum og gættum uns árásarmenn eiga tvo kosti, frá að hverfa eða
bera eld að húsunum, og svo framvegis, og í samskonar atburðarás
þekkjum við framhaldið, með öllurn þeim merkilegu hliðstæðum
sem á undan voru nefndar.
Um þriðja hluta beggja verka þarf svo ekki að fjölyrða, hann snýst
um að einn þeirra fjögurra sem ætlunin var að drepa hefur sloppið
úr eldinum, það fréttir brennumannaflokkurinn daginn eftir og
verður mönnum þá á orði að þetta muni þýða bana margra þeirra.
Sem svo verður, með tölunum átta og fimm og allt það. Og í hefnd-
arköflunum sjást svo enn fleiri einkennilegar hliðstæður, t.d. undir
lokin þegar íslenskur maður er staddur erlendis og heyrir þar sem
hann stendur úti fyrir dyrum hvar maður innandyra gerir lítið úr
banastund eins þeirra sem voru viðriðnir brunann; Kári í Njálu
heyrir hæðst að lítilmannlegum dauða Skarphéðins, Þórður kakali
það sama um Kolbein grön; báðir hlaupa inn og höggva til bana hina
glaðhlakkalegu sögusmettu.
III
Hvað er þá hér á ferðinni? Mín hugmynd er sú að Sturla Þórðarson
hafi samið Njálu eftir að hafa lokið við bókina um stríðin úr eigin
samtíma — Islendingasögu. En hvers vegna skyldi hann hafa gert