Skírnir - 01.09.2012, Qupperneq 105

SKÍRNIR
AUGU MÍN OPNUÐUST ...
365
dvaldist í Aþenuborg. Það sem Aþenuborg hefir fram yfir Róm, er sjálf
náttúran og rústirnar, sem þar gefur að líta; en hvað snertir gripasafnið í
Aþenuborg, bæinn sjálfan og íbúana, getur ekki verið um neinn samanburð
að ræða.11
Rétt eins og borgarbragurinn í Aþenu bar sögunni sorglegt vitni,
þá gerðist hið þveröfuga við komuna til Konstantínópel þar sem
Tómas verður dolfallinn þegar við fyrstu sýn borgarinnar:
Alt, sem 0hlenschlæger, eða hvaða skáld annað sem er, eða málarar hafa
nokkuru sinni sagt eða snortið með tilfinningar vorar, verður áhriflaust í
samanburði við það mál, sem náttúran sjálf talar [hér], og við þær tilfinn-
ingar sem hún vekur í sálu þess manns, er fer fram hjá keisara-höllinni (serail-
inu) [á aðra hönd] og Skútarí [á hina], og í fyrsta sinn sér Galata blasa við
sér með Sæviðarsund (Bosporus) hægra megin og höfnina [„Gullhornið"
svonefnt, sem norrænir menn til forna kölluðu Stólpasund] vinstra megin.12
Hrifning var svo almenn á skipinu að jafnvel Napolibúarnir um
borð gátu ekki orða bundist: „Con questo la cittá di Napoli non
puó compararsi.“ Tómas ber Tyrkjum vel söguna og ber blak af
slæmu orðspori þeirra. Gerir hann stóran greinarmun á Grikkjum
og Tyrkjum: „I staðinn fyrir gríska glannaskapinn, gefur hér að líta
rólynt fólk, óframgjarnt, góðviljað og ábyggilegt, yfirleitt tilvalið
fólk, sem taka mundi fram ýmsum af Norðurálfu-þjóðunum, ef
hlotið hefði betri menntun.“13 Og í bréfinu til föður síns frá Na-
poli segir hann berum orðum: „Grikkir eru slæmir menn, en
Tyrkjar góðir!“ (TS 1907: 125).
Tómasi virðist ekki eins uppsigað við íslamska helgisiði og þá
kaþólsku, hann dáist að því hversu „hátíðlegt" andrúmsloftið sé í
moskunum, „enda séu Tyrkir yfirleitt trúhneigðir menn en þó umb-
urðarlyndir í garð manna, sem eru annarar trúar, gagnstætt því sem
almennt sé haldið“.
Þegar Tómas kemur til Smyrnu á vesturströnd Tyrklands (nú
Izmir), þar sem hann dvaldi í viku, fer sýn hans á umhverfið að lit-
11 Jón Helgason 1941: 92-93; tilvitnun í ótilgreint sendibréf.
12 Jón Helgason 1941: 95; tilvitnun í ótilgreint sendibréf.
13 Jón Helgason 1941: 93; tilvitnun í óbirt sendibréf.