Skírnir - 01.09.2012, Síða 142

402 GUNNÞÓRUNN GUÐMUNDSDÓTTIR SKÍRNIR
kenningar og svo er einnig um aðstæður Kristmanns — honum
finnst hann utan við allt, plagaður af kjaftasögum og ýmiss konar
rætnu umtali og árásum. Smæðin býður auðveldlega upp á klíku-
myndun og kjaftasögur, en smæðin þýðir líka að erfitt er að ein-
angrast í klíkum. En kannski er það snúnast við samsæriskenningar
að þær er ómögulegt að afsanna. Um leið og borið er á móti þeim
verður maður partur af samsærinu.
Það eru ýmsar hliðstæður hér við samband hans við huldu-
heimana áður, til dæmis koma fulltrúar þessa hulduheims að máli við
hann og ýmist hóta honum eða vara við, það gerir NN í Kaup-
mannahöfn og svo tvær konur á Islandi síðar, sem lýsa nákvæmlega
framkvæmd ófrægingarherferðarinnar: Meðlimir hittast ekki á
fundum en fá fyrirskipanir á borð við þessar:
Hvar sem þú ert meðal fólks, þótt ekki séu nema tveir eða þrír viðstaddir,
skaltu leiða talið að okkar skáldum og listamönnum og ekki hætta, fyrr en
allir eru farnir að ræða um þá. Ef minnzt er á hina, þá, sem ekki fylgja
okkur, skaltu bara hrista höfuðið eða yppta öxlum, en anza ekki öðruvísi.
Og eftir dálitla stund byrjarðu aftur að tala um okkar menn. (1962:115-116)
Undir lok þriðja bindis og svo í hinu fjórða tekur þessi umræða
mikið rými eða álíka og ástarmálalýsingarnar í þeim fyrri. Krist-
mann er bjargarvana gagnvart kjaftasögunum og rétt eins og hjá
Rousseau er sjálfsævisagan upplagt tæki til að snúa á þær og sam-
særin. Eins og Jean Starobinski hefur bent á þá vildi Rousseau vera
eins og opin bók fyrir lesendum og það var einungis lesandanum
að kenna ef það gengi ekki. Fólkið í kringum hann er óáreiðanlegt,
tvöfalt í roðinu, ef ekki hreinlega illviljað. Hann er sjálfur fyrst og
fremst saklaus og sjálfsævisagan á að vera sönnun þess (Starobinski
1971: 194).
Og því er þetta verk, sem býst við gagnrýnendum sínum, ekki
einungis með þeirri leið sem oft er farin í sjálfsævisögum að vara les-
endur við að hér sé ekki sagnfræði á ferð, því að á kápu annars
bindis stendur með eigin hendi Kristmanns: „Góðfúsir lesendur
eru beðnir að athuga, að á þessar bækur hef ég skráð sögu ævi
minnar, en hvorki annála né vísindalega sagnfræði.“ Heldur er í
síðasta bindinu beinlínis fjallað um gagnrýnin viðbrögð við þeim