Skírnir - 01.09.2012, Side 151

SKÍRNIR
AF HVERJU ERU KONUR MEÐ FÆTUR?
411
urum, þ.e.a.s. hvernig hlutverkum er deilt niður á kynin í brönd-
urum og hvernig við getum séð vísbendingar um kynferði pers-
ónanna þegar það er ekki tekið sérstaklega fram.
2. Kvenpersónur í bröndurum
Brandarar vísa í flókinn og margbreytilegan veruleika okkar en lýsa
honum engu að síður í fáum orðum og einföldum kjarnyrtum
staðalmyndum sem fólk lærir að þekkja og setja sjálft fram (Oring
2010b: 7). Þekking á slíkum staðalmyndum er gjarnan nauðsynleg
til að brandari sé skiljanlegur og geti þar af leiðandi vakið hlátur.
Þess vegna eru brandarar m.a. menningarbundir. Þá er hægt að nota
til að kalla fram þessar staðalmyndir í hverju samfélagi fyrir sig um
leið og íhaldssamari hugmyndir fólks um mismunandi samfélags-
hópa eru afhjúpaðar.
I Die Traumdeutung (The Interpretation of Dreams) frá árinu
1900 segir Sigmund Freud (1971: 298) brandara eiga það sameigin-
legt draumum að byggjast á óbeinum tilvísunum, tengingum og lík-
ingum sem hægt sé að ráða í líkt og gert er við draumráðningar.
Heimspekingurinn Slavoj Zizek telur þessar óbeinu tilvísanir í
bröndurum vel fallnar til skýringa á flóknari (heimspekilegum) hug-
myndum. I bókinni How to read Lacan notar hann brandara í tilraun
til að varpa ljósi á hlutverk „Hinna“ (e. „ Otber“) í skilningi Lacans
— og reyndar einnig Freud: Þeirra sem „við“ speglum okkur í sem
einstaklingar eða hópur til staðfestingar á okkur sjálfum. Hvernig
við búum okkur til sem sjálfverur (e. subjects) með því að skoða
okkur út frá sjónarhóli annarra sem í þessu tilfelli er kjúklingur:
Maður sem heldur að hann sé frækorn er sendur á geðveikrahæli þar sem
læknarnir gera sitt besta til að sannfæra hann um að hann sé ekki frækorn
heldur manneskja. Þegar hann hefur læknast (er sjálfur orðinn viss um að
hann sé ekki frækorn heldur manneskja) og er leyft að yfirgefa spítalann,
kemur hann rakleiðis aftur til baka, skjálfandi á beinunum. í ljós kemur að
það er kjúklingur fyrir framan spítaladyrnar og er maðurinn hræddur um
að hænsfuglinn éti sig. „Elsku vinur," segir læknirinn, „þú veist mætavel að
þú ert ekki frækorn heldur manneskja." „Að sjálfsögðu veit ég það,“ svarar
sjúklingurinn, „en veit kjúklingurinn það?“ (Éizek 2010: 93)