Skírnir - 01.09.2012, Side 176

436
ÞÓRIR ÓSKARSSON
SKÍRNIR
legar kennslubækur að styðjast í öllum greinum né gengið hart eftir
kunnáttu nemenda í efninu. Ur því var a.m.k. ekki prófað og voru
íslenskir stúdentar raunar lengi undanþegnir prófi í sumum náms-
greinum, t.d. stærðfræði, við inntöku í Hafnarháskóla.
Þegar latínuskólinn var til bráðabirgða fluttur frá Hólavöllum
til Bessastaða haustið 1805, þar sem hann var til 1846, benti skóla-
stjórnarráðið stjórnendum hans á tvo vegvísa í starfi: Annars vegar
kennsluhætti dómskólans í Óðinsvéum þar sem „þroski og mennt-
un sálargáfnanna" voru meginmarkmið og hins vegar áðurnefnda
námsáætlun lærðra skóla í Danmörku og Noregi frá 1805 þar sem
m.a. var kveðið á um lestur innlendra bókmennta. Þess var þó getið
að taka yrði tillit til sérstakra aðstæðna við skólann, m.a. fámenns
kennaraliðs (sbr. „Directionen for Universitetet og de lærde Skolers
Skrivelse til Stiftsövrigheden i Island, ang. Underviisning i Skolen“
1857: 41-75).
Það fór líka svo að íslenskar bókmenntir voru aldrei kenndar
við Bessastaðaskóla sem þó er oft rómaður fyrir hlut sinn við að
endurnýja, auðga og hreinsa íslenskt ritmál og stíl á 19. öld. Móð-
urmálskennslan einskorðaðist við stílæfingar sem ætlaðar voru þrjár
stundir í viku í báðum bekkjum. Vikulegir tímar urðu þó aldrei fleiri
en tveir í hvorum bekk og áttu raunar undir högg að sækja. Þetta
kom vel í ljós árið 1822 þegar hafin var kennsla í mælingafræði og
tímum í stærðfræði fjölgað. Þeim breytingum var einfaldlega mætt
með því að fella niður íslenskar stílæfingar í efri bekk. Ekki kom til
álita að hagga við guðfræði eða fornmálunum. Svo seint sem 1839
gagnrýndi Tómas Sæmundsson harðlega hve skólinn svaraði illa
þörfum samtímans fyrir hagnýta og þjóðlega uppfræðingu, m.a.
„hvað fáum stundum er varið til kjennslu í móðurmálinu, og til að
kinna oss ættjörð vora og sögu hennar“ (Tómas Sæmundsson 1839:
129). Þessi gagnrýni byggðist á þeirri bjargföstu skoðun að móður-
málið væri það eina sem gerði Islendinga að Islendingum (Tómas
Sæmundsson 1832: 23).
Fastheldni Bessastaðaskóla við námsefni og kennsluhætti fyrri
alda náði ekki aðeins til íslensku. Þær breytingar á kennslu klassískra
mála í dönskum skólum árið 1805 sem veittu goðafræði, fornfræði
og bókmenntasögu aukið vægi höfðu t.d. engin áhrif. „I grískri og