Skírnir - 01.09.2012, Page 180

440
ÞÓRIR ÓSKARSSON
SKÍRNIR
og fannst þær, og raunar móðurmálskennslan almennt, taka of mik-
inn tíma frá latínu og grísku. I skólaskýrslu sinni fyrir veturinn
1864-65 lagði hann því til að kennslustundum í íslensku yrði
fækkað í tvær í viku sem varið skyldi til stílagerðar í efsta bekk. A
móti skyldi auka mjög kröfur til nýnema um forkunnáttu í íslensku
en þá var þess einungis krafist að þeir gætu „lesið íslenzku og ritað
hana læsilega og stórlýtalaust að réttrituninni til“:
I íslenzku ættu þeir að hafa lesið hinar beztu sögur vorar, svo sem Njálu,
Egilssögu og svo framvegis, og skilja þær orð fyrir orð, að minnsta kosti hina
óbundnu ræðu, og sömuleiðis vera gagnkunnugir efninu, og hafa lesið hina
minni málmyndalýsingu H. Kr. Friðrikssonar (1846). Að lesa sögur vorar
í kennslutímunum, hef jeg nauðugur fallizt á, þrátt fyrir það þótt aðferð
sú, sem höfð er, eigi fullvel við. (Skýrsla um hinn lærða skóla í Reykjavík.
Skóla-Árið 1864-65 1865: 44)
Hér var því lagt til að endurvakinn yrði sá háttur fyrri tíðar að nem-
endur öfluðu sér þekkingar á íslenskri málfræði og innlendum bók-
menntum með sjálfstæðum lestri utan skóla. Þetta sjónarmið átti
reyndar fáa formælendur þegar hér var komið sögu.
Annar hængur var á skólareglugerðunum frá 1846 og 1850 og
það bæði hér á landi og í Danmörku. Innlendar bókmenntir og bók-
menntasaga voru ekki prófsefni eins og bókmenntir og fornfræði
Grikkja og Rómverja, þ.e. efni sem nemendum bar að læra og geta
gert grein fyrir. Ef undan eru skilin próf í íslenskum stíl og málfræði
í 1. og 2. bekk var kunnátta nemenda einungis prófuð með einni
lokaritgerð um efni sem skyldi taka mið af almennri þekkingu þeirra
og átti hvorki né mátti dæma út frá kunnáttu þeirra í einstökum
námsgreinum.2 Ritgerðin skyldi fyrst og fremst leiða í ljós sálar-
þroska nemenda, rökhugsun og vald á hreinu, vönduðu og skýru
íslensku máli. Þessi ákvæði voru orðuð svo í reglugerðinni frá 1850:
I íslenzku skal prófið að eins vera skriflegt, og vera í því fólgið, að læri-
sveinar riti um eitthvert efni, sem fyrir þá er lagt, og sem eigi er of vaxið
þeirri þekkingu, sem ætlazt verður til af lærisveinum, eptir kennslu þeirri,
2 { dönskum skólum mátti lokaritgerðin líka tengjast námsefni í sögu, latínu og
grísku, sbr. Haue 2003: 155.