Skírnir - 01.09.2012, Side 186

446
ÞÓRIR ÓSKARSSON
SKÍRNIR
þess hugtaks. Gera má því skóna að þar hafi tungutak og stíll Svein-
bjarnar ráðið mestu um valið. Að lokum las Gísli með báðum
bekkjum allmörg kvæði eftir Bjarna Thorarensen og Jónas Hall-
grímsson og studdist þar við nýútgefin ljóðasöfn skáldanna (1847).
Sem systursonur Bjarna og náinn vinur Jónasar var hann að auki
gagnkunnugur ljóðum og æviferli þeirra beggja.
Gísli Thorarensen kenndi aðeins einn vetur við Reykjavíkur-
skóla og verður því tæpast minnst sem skólamanns. Kennsla hans er
engu að síður áhugaverð, ekki aðeins vegna þess hve metnaðarfull
hún virðist hafa verið og byggð á nýjustu útgáfum og fræðiritum
heldur líka vegna þess að þar var lögð sú meginlína sem lengi var
fylgt í íslenskum skólum að taka aðallega fyrir „gullaldirnar" tvær
í innlendum bókmenntum, þ.e. annars vegar fornbókmenntirnar og
hins vegar bókmenntir 19. aldar og þá einkum ljóð Jónasar Hall-
grímssonar og Bjarna Thorarensen. Af þeim sökum má sakna þess
hve fátæklegar heimildir eru um kennsluna. Þar verður að styðjast
við ýmsar smávægilegar vísbendingar, m.a. lýsingu Gísla í skóla-
skýrslu á yfirferð sinni um ljóð þeirra Bjarna og Jónasar:
Með 1. og 2. bekk hefi eg og lesið flest öll frumkveðin kvæði í ljóðabókum
þeirra B. Thorarensens og J. Hallgrímssonar, og þýdt með þeim það, sem
þúngskilið hefur þókt eða fornyrt. (Skólaskýrsla fyrir Reykjavíkur lcerða
Skóla. Árið 1847-48 1848: 15)
Hér vekja einkum athygli þau ummæli að kennslan hafi falist í að
útskýra það sem var þungskilið eða fornyrt í kvæðum Bjarna og
Jónasar. Þau gefa til kynna að Gísli hafi a.m.k. að hluta til beitt þeim
textafræðilegu aðferðum sem þá höfðu lengi tíðkast við ritskýringu
og kennslu klassískra fornrita, þ.e. útskýrt málfræðileg, setninga-
fræðileg og mælskufræðileg einkenni kvæðanna og gert grein fyrir
merkingu óvenjulegra orða. Þetta var einnig algeng aðferð við
móðurmálskennslu í dönskum skólum um þetta leyti enda voru
kennarar í því fagi yfirleitt menntaðir sem klassískir málfræðingar.
Oft lögðu þeir líka nokkra áherslu á að glæða fegurðartilfinningu
nemenda og vekja athygli þeirra á því sem auðkenndi hvern höf-
und. Þá skorti á hinn bóginn bæði hefð og hentugar aðferðir til að
greina og skýra texta út frá samfélagslegum eða sögulegum við-