Skírnir - 01.09.2012, Side 197

SKÍRNIR BÓKMENNTIR OG BÓKMENNTASAGA ... 457
var yfirleitt lykilatriði þeirra sem leituðu að sérstökum þjóðarein-
kennum í þeim og má í íslensku samhengi bæði vísa til skrifa Gríms
Thomsen og Sigurðar Nordal. Frá síðari hluta 19. aldar er doktors-
ritgerð Jóns Þorkelssonar síðar þjóðskjalavarðar, Om digtningen
pa Island i det 15. og 16. Árhundrede (1888), áhugaverðasta dæmi
um slíka brúarsmíði.
Með Jóni Þorkelssyni rektor var líka tekinn upp sá háttur við
bókmenntasögukennsluna að styðjast við útgefin rit, einkum Den
oldnordiske literatur (1873) eftir G. Lund sem var sérstaklega samið
til að nota við norrænukennslu í lærðum skólum í Danmörku þegar
greinin var gerð að skyldunámi árið 1871. Rit þetta var notað allt til
aldamóta en eftir 1895 lét Pálmi Pálsson líka lesa rit Finns Jónssonar
Agrip af hókmentasögu Islands I—II (1891-92), ýmist allt frá elstu
tímum til samtímans eða tímabilið 1400-1800. Þegar hér var komið
sögu áttu kennarar og nemendur því kost á allheillegu yfirliti um
íslenska bókmenntasögu. Eins höfðu þeir nú aðgang að lestrarbók
um bókmenntir 19. aldar, þ.e. Sýnisbók íslenzkra bókmennta á 19.
öld (1891) eftir Boga Th. Melsteð.
Lokaorð
Þegar litið er yfir móðurmálskennslu íslenskra framhaldsskóla á
síðari hluta 19. aldar má með sanni tala um byltingu frá því sem áður
hafði verið þegar nær engin slík kennsla fór fram við skólana. Hér
marka reglugerðir um Reykjavíkur lærða skólafrá 1846 og 1850 af-
gerandi skil. Með þeim var móðurmálskennslu hér á landi a.m.k.
formlega séð skipað með sama hætti og í Danmörku auk þess sem
sömu námskröfur voru gerðar til nemenda. Þetta gilti líka um þann
hluta námsins sem laut að lestri innlendra bókmennta og bók-
menntasögu. Dönsk þjóðernisvitund varð þannig vatn á myllu ís-
lenskrar menningar.
Telja verður að bókmenntakennslan við Reykjavíkurskóla hafi
í upphafi lofað góðu og ber þar sérstaklega að geta fyrirlestra Svein-
bjarnar Egilssonar og Gísla Thorarensen veturinn 1847-48. Þegar frá
leið virðast kennarar hins vegar ekki hafa nýtt sér möguleika og
svigrúm reglugerðanna. Ekki verður heldur séð að þeir hafi fært sér