Skírnir - 01.09.2012, Síða 221

SKÍRNIR
ÞARNA HITTUST ÞEIR ...
481
skrifaði lítið um íþróttir en hann rýndi hins vegar stíft í þá spurn-
ingu hvað viðhaldi samfélögum og knýi þau áfram. Árið 1968 út-
færði Coser fyrri kenningu sína (1956) um virkni átaka og setti fram
rök fyrir því að átök innan samfélaga væru ekki alltaf hamlandi fyrir
funksjónalísk kerfi. Undir vissum kringumstæðum losuðu átök um
spennu sem annars hlæðist upp og yrði óhindrað hið mesta mein.
„So foul a sky clears not without a storm,“ sagði Shakespeare og
vísbendingar eru um að hrepparígur á Islandi sé ekki einungis
eyðandi afl sem hindrar framþróun og grefur skurði milli fólks
heldur kunni hrepparígur með sama hætti og íþróttir að þjóna
jákvæðu hlutverki við að styrkja staðarvitund íbúa og treysta
samstöðu þeirra.
Sumarið 2010 gerði greinarhöfundur rannsókn á Siglufirði sem
ól af sér vangaveltur um „gagnsemi" hrepparígs. Lengi hefur verið
Ijóst að rígur ríkti milli Ólafsfirðinga og Siglfirðinga, nágranna-
sveitunganna á Tröllaskaga en samkvæmt rannsókninni birtist ríg-
urinn öldruðum íbúum bæjanna tveggja ekki endilega sem neikvætt
fyrirbæri. Kannski hefur það haft áhrif að bæði Ólafsfjörður og
Siglufjörður gengu í gegnum miklar upp- og niðursveiflur á tiltölu-
lega skömmum tíma og þegar hraðar breytingar verða á samfélags-
gerðinni skapast hætta á siðrofi (Durkheim 1997). Spyrja má hvort
átök Siglfirðinga og Ólafsfirðinga hafi skerpt á gildum íbúa sem
annars hefðu mögulega gengið í gegnum siðrof og orðið til að
treysta böndin milli íbúa þessara bæja? Hvort hrepparígur milli
Ólafsfirðinga og Siglfirðinga hafi átt þátt í að „bjarga því sem
bjargað varð“ á upplausnarstímum þegar hugmyndin um and-
stæðing, einhvern til að takast á við, hafi þjónað tilgangi, meðvitað
eða ómeðvitað.
Þegar uppgangur Siglufjarðar var mestur, á síldarárunum, urðu
mikil átök milli verkamanna og atvinnurekenda (Benedikt Sig-
urðsson 1990). Siglufjörður var árið 1948 fimmti stærsti þéttbýlis-
kjarni landsins með ríflega 3000 íbúa og hafði byggst upp hratt og
óskipulega. Svo kom langt samdráttarskeið. Sextíu árum síðar voru
íbúar á Siglufirði aðeins tæplega 1300 talsins og með sama hætti
fjölgaði Ólafsfirðingum hratt áður en við tók samdráttarskeið.
Breytingar á fólksfjölda þýða tilfærslu á valdi, því að með sama