Tímarit Máls og menningar - 01.02.2004, Qupperneq 10

Halldór Guðmundsson
ársbyrjun 1928 skrifar hann Ingu um þessi mál: „Ég er sem stendur að
vinna að tveimur stórkostlegum kvikmyndaleikritum. Annað heitir: Kári
Káran or Judged By a Dog, hitt: Salka-Valka or A Woman in Pants. Alt
þetta tekur tíma og fyrirhöfn að fullgera. En ef maður vinnur verk sín í
anda fullkomnunarinnar, þá verður þeirra getið leingur en maður lifir.“4
Þegar Peter Hallberg skrifaði sínar merku bækur um Halldór á sjötta
áratugnum, hefur hann haft bæði þessi handrit undir höndum, og hann
endursegir þau rækilega í Húsi skáldsins. En þau komu ekki með gögn-
um Hallbergs á Landsbókasafnið og hafa því ekki verið fræðimönnum
aðgengileg um langt skeið. Hins vegar leyndust bæði handritin í gögnum
Stefáns Einarssonar, fyrrum prófessors í Bandaríkjunum, sem þegar und-
ir lok þriðja áratugarins tók sér fyrir hendur að setja saman bók um ævi
og verk Halldórs - fyrstu ævisöguna, ef svo má segja. Stefán flutti síðar til
íslands og kom gögnum sínum í hendur sonar skáldsins, Einars Laxness,
sem hefur góðfuslega látið undirrituðum þau í té.
Þetta er í fyrsta sinn sem kvikmyndahandrit Halldórs um Sölku Völku
kemur fyrir sjónir íslenskra lesenda. Það er skrifað á ensku, og þarna eru
augljóslega komin frumdrögin að skáldsögunni sem síðar hlaut sama
nafn. Hér verður ekki farið út í samanburð þessara verka, en lesendur
geta sannarlega skemmt sér við að velta því fyrir sér hverju Halldór held-
ur til haga og hverju hann kastar fyrir róða þegar hann tekur sér fyrir
hendur - röskum tveimur árum síðar - að skrifa stóra skáldsögu um
þetta efni.
Við lesturs handritsins er rétt að hafa í huga að það er skrifað á tím-
um þöglu myndanna, þótt þetta ár hafi mátt heyra óm talmynda fram-
tíðarinnar í fjarska. Það er því fjarri því eins langt og kvikmyndahandrit
nútímans, enda óhægt um vik þegar samtöl eru annars vegar; þeim þurffi
að bregða upp á textaspjöldum og takmörkuðust því við það allra nauð-
synlegasta. En það vantar ekki að jafnvel þessi ófullkomnu drög eru við-
burðarík, djarfleg og dramatísk - hér er alvöruhöfundur í mótun.
Skyldi einhvern tímann í alvöru hafa staðið til að kvikmynda þetta
verk? Halldór vann að því af kappi ásamt umboðsmanni sínum, Harriet
Wilson, og reyndi að koma sér vel við leikstjóra og framleiðendur í kvik-
myndaheiminum. Hann sagði sjálfur í bréfi til Ingu um sumarið: „Leingst
hef ég komist við Metro-Goldwyn-Mayer félagið, - hef bréf ffá þeim í dag,
þar sem þeir skýra mér ffá því, að komið hafi til mála að taka leikrit mitt
fyrir með Greta Garbo, en sem stendur séu þeir að brúka hana til annars.
Þetta er prívat-bréf frá supervisor M.-G.-M. Studios, - gefur hvergi afsvar
en opnar ýmsa möguleika. Ég ætla að hitta hann bráðlega. O, það er
spennandi, skal ég segja þér. Ef það kemst í gegnum þá er ég „made“.“5
8
TMM 2004 • 1