Tímarit Máls og menningar - 01.02.2004, Síða 75

Neikvæðið í tilverunni og tímunum
X-
Ég sagði hér að framan að freistandi væri að reyna að leita svars við því
hversvegna Sigfús tók að yrkja bjartsýnisljóðin á sjöunda áratugnum.28
Fyrir því eru án alls efa margar ástæður, sumar heimssögulegar, aðrar
persónulegar. Einn þáttur svarsins er, að minni hyggju, að honum hafi
blöskrað sú ríka tilhneiging margra að halda í þá trú að Sovétríkin væru
á réttri braut og gætu vísað öðrum leið til sósíalisma, löngu eftir að ljóst
mátti vera að svo var ekki; blöskrað „sú brjálsemi sem falin er í því að
halda því fram að alt sé í lagi þegar alt er í ólagi“, svo aftur sé vísað til um-
mæla Birtíngs og biturrar reynslu hans af bjartsýninni. En minnkandi
sigurhorfur sósíalisma í veröldinni ásamt vaxandi viðgangi kapítalisma
voru áreiðanlega Sigfúsi sjálfum þungt áfall og breyttu heimsmynd hans.
Ætla má að orð hans frá 1964 um „hinn leynda harmleik vorra tíma“ taki
ekki einungis til annarra manna. Þessi breytta vígstaða var áberandi á Is-
landi viðreisnaráranna. Einsog ljóst má vera af ýmsum ljóðum og rit-
gerðum Sigfusar frá því skeiði þótti honum hið pólitíska og menningar-
lega andrúmsloft í Reykjavík þjakandi og viðbrigðin eftir Parísardvölina
voru mikil. Grunnfærnislegt væri þó að hugsa einungis um lækkandi
gengi sósíalisma í þessu sambandi. Það sem glatast hafði risti mun dýpra:
það var sjálf ,trúin á manninn', og á möguleika mannsins til að búa sér
skynsamlegt og réttlátt samfélag, sem beðið hafði hnekki.
En persónulegar aðstæður Sigfúsar á sjöunda áratugnum höfðu áreið-
anlega einnig áhrif á skoðanir hans á lífinu og bjartsýninni. Hann virðist
fljótt hafa orðið vansæll í starfi sínu hjá Máli og menningu. Það kemur
meðal annars fram í biturri athugasemd sem hann skrifaði á frönsku
1962 og byrjar svo: „C’est évident que ma vie ne peut pas continuer trés
longtemps comme 9a“ (Það er deginum ljósara að ég get ekki haldið
áfram að lifa svona mjög lengi).29 Hann segir nánast engan tíma gefast til
að sinna því sem ætti að vera sinn aðalstarfi og hann hafi búið sig undir
árum saman. Þar á hann örugglega við eigin skrif, skáldskap en ekki síð-
ur bókmenntarýni. Hann verði að hætta að verja allri orku sinni í vana-
bundin skrifstofustörf og ómerkilega snúninga við útgáfuna, oft frá níu
á morgnana til ellefu á kvöldin. „Non, je n’ai pas le droit de continuer
comme qa. Et pourquoi le ferais-je?“ (Nei, ég hef engan rétt til að halda
svona áfram. Og því ætti ég að gera það?).30
Fleira kom þó vafalaust til en óhóflegt vinnuálag. Ég lít svo á að skoð-
anaágreiningur við Kristin E. Andrésson og annar sambúðarvandi hjá
Máli og menningu hafi verið helsta ástæða þess að Sigfús dró svo lengi að
birta bjartsýnisljóðin og önnur ljóð ort um sama leyti - í áratug sum,
TMM 2004 • 1
73