Tímarit Máls og menningar - 01.02.2004, Page 115

Þjóðlegt flóð?
Sölvi er ólíkur flestum þeim ungu höfundum sem við höfum eignast
undanfarið, kannski má segja að hann hafi fleiri bolta á lofti en þeir flest-
ir. í Radíó Selfoss er unnið með táknheim og tungumál sem er miklu
flóknara en birtist í verkum flestra yngri höfunda, að Steinari Braga und-
anskildum. Boltarnir haldast að vísu ekki alltaf allir á lofti í einu og það
kemur fyrir að lesandinn er nærri því að missa trúna á bókinni en samt
er dýrmætt að eignast höfund sem tekur áhættuna fremur en að full-
komna það sem hann veit að hann getur vel og hættir sér ekki út fyrir
það.
Fimmta bókin sem var tilnefnd til íslensku bókmenntaverðlaunanna
var ljóðabókin Tvífundnaland eftir Gyrði Elíasson sem kom út í vor, frá-
bær bók og léttari en margar ljóðabækur Gyrðis, þar hafa kankvísin og
áreynsluleysið tekið við af myndvísi og tempruðum óhugnaði. Fyrst og
fremst vitnar þessi bók þó um það hversu alger tök Gyrðis á ljóðmálinu
eru orðin. Skáldsaga Gyrðis, Hótelsumar, er sömuleiðs dæmi um það
hversu örugg tök hans á stíl og frásögn eru orðin. Því er ekki að leyna að
ég, líkt og margir aðrir aðdáendur Gyrðis, hef undanfarin ár haldið niðri
í mér andanum eftir breytingum á verkum Gyrðis. í Hótelsumri er eins
og mótin séu að hreyfast úr stað, eins og hin mæralausa veröld draums
og vöku, texta og veruleika sem við þekkjum úr verkum hans sé að þétt-
ast og söguefnið og aðferðin að nálgast hefðbundnara raunsæi. Hægt og
bítandi eignast persónurnar í verkum hans fortíð og taka upp samskipti
við annað fólk. En breytingarnar gerast hægt og þegar líður á söguna er
lesanda aftur boðið á kunnuglegar slóðir, þann heim sem hann þekkir úr
fyrri verkum Gyrðis.
Hér er ég, hver er ég?
Þegar umræðan hefur ekki snúist um ævisögu Hannesar Hólmsteins um
Halldór Laxness hefur töluvert verið rætt um svokallaðar játningabækur
og líkt og umræðan um Hannes hefur sú umræða lifað af eftir jól. Krist-
ján B. Jónasson fyrrum útgáfustjóri Forlagsins sagði í sjónvarpsþætti í
janúar að þetta væri hið besta mál og til marks um áhuga fólks á sjálfmu,
áhuga á því hvernig það sjálft er samansett, hvað hefur gert það að því
sem það er. Mér finnst þetta snjöll leið til að sleppa undan hefðbundinni
og nokkuð fyrirsjáanlegri gagnrýni á viðtalsbækur og játningar, semsagt
þeirri að þar sé spilað á lægstu hvatir lesenda, gægjuþörf og hnýsni um
prívatlíf náungans. En þótt þetta sé snjallt hjá Kristjáni er ég ekki viss um
að hann slái alla slíka gagnrýni út af borðinu. Það getur verið að ég sé
bæði íhaldssamur og fordómafullur en ég vil halda í greinarmun á játn-
TMM 2004 • 1
113