Skessuhorn - 16.12.2020, Page 82

MIÐVIKUDAGUR 16. DeseMbeR 202082
Hún er fædd og uppalin vestur á
snæfellsnesi, á bænum Hrísdal í
eyja- og Miklaholtshreppi. Hún er
yngst af sex í systkinahópnum. Hún
er alin upp af þýskri móður og ís-
lenskum föður. Þetta er hún Guð-
rún Kristjánsdóttir. blaðamaður
skessuhorns kíkti í heimsókn til
Gunnu Kristjáns á heimili hennar
í borgarnesi. segir hún blaðamanni
sögu sína; allt frá uppeldinu vestur
í Hrísdal, jólahaldinu, hinum ýmsu
störfum sem hún hefur tekið að sér
á lífsleiðinni en einnig hvernig líf-
ið á það til að grípa inn í, fyrirvara-
laust.
Bernskuárin
Nóg var um að vera á fimmta og
sjötta áratugnum í barneignum
hjá þeim hjónum í Hrísdal. Frá
árinu 1953 til 1962 fæddust átta
börn. Af systkinahópnum voru tvö
þeirra sem dóu ung, númer þrjú
og sex í systkinaröðinni, en sex af
átta barnanna eru uppkomin í dag.
Guðrún Kristjánsdóttir er yngst,
númer átta eins og hún orðar það
sjálf við blaðamann. Úrsúla er elst
þeirra systkina, svo koma Unnur
og Matthildur, þar næst kemur sig-
urður, Hjördís og svo Guðrún. Að-
spurð um uppeldið í sveitinni seg-
ir hún það hafa verið rosalega gott.
Heimilið í Hrísdal var mannmargt
heimili en börn ömmu og afa Guð-
rúnar voru 11 talsins. Öll börn
þeirra fluttu að heiman fyrir utan
tvö þeirra, Kristján, pabbi Guð-
rúnar, og bróðir hans ásamt sinni
fjölskyldu. Þetta er því stór hópur í
heildina eða hátt í 400 afkomendur.
„Afi og amma bjuggu líka í Hrísdal.
svo var annað íbúðarhús á jörðinni.
Þar bjó bróðir pabba með sín sjö
börn. Þetta voru því mörg börn á
misjöfnum aldri,“ segir Guðrún.
Allir með verkefni
Í Hrísdal var haldið úti búskap.
Þar voru bæði kýr og kindur ásamt
hænum og fengu allir í fjölskyld-
unni verkefni við sitt hæfi. „Mað-
ur fór náttúrlega að vinna um leið
og maður gat labbað. Þá voru verk-
efni sem hæfðu þroska hvers og
eins. eftir því sem að árin liðu juk-
ust verkefnin eftir því sem að ald-
ur færðist yfir. Fyrst fórstu bara
að gefa hænunum og eftir því sem
maður varð eldri fékk maður meira
að gera. Það gat verið að gefa kálf-
unum, kindunum eða kúnum og
jafnvel hjálpa til í fjósinu. Ábyrgðin
óx eftir því sem maður eltist. Þetta
var rosalega gaman og það var alltaf
nóg að gera heima í sveitinni,“ rifj-
ar Guðrún upp. Aðspurð um kynja-
skipt hlutverk og verkefni, eins og
tíðkaðist oft í gamla daga, svar-
ar Guðrún að ekkert svoleiðis hafi
verið í sinni fjölskyldu þar sem þær
voru fimm systurnar og einung-
is einn strákur í systkinahópnum.
Fyrir vikið fengu stelpurnar vinnu
úti við á vélum og við heyskap, al-
veg jafnt á við bróður sinn.
Nóg var að segja þeim systkinum
einu sinni til verka og hefur Guð-
rún tileinkað sér þetta allt sitt líf.
„einu sinni var alveg nóg. Ég vissi
mínar skyldur og hvað væri á minni
ábyrgð og það var mitt að passa upp
á það. Ég er þannig enn í dag,“ seg-
ir Guðrún ákveðin. „ef við vorum
beðin um eitthvað og gerðum það
ekki þegar við vorum beðin um
það, þá fóru mamma eða pabbi í
verkið. Það gerðist ekki nema einu
sinni vegna þess að þú lést ekki for-
eldra þína vinna verkin sem þú átt-
ir að vinna sjálfur,“ bætir hún stað-
fastlega við. „Maður skammaðist
sín svo mikið ef mamma eða pabbi
fóru að gera eitthvað sem var okk-
ar eigin skylda. Ég hugsaði alltaf
eftir á, af hverju er ég að haga mér
svona.“
Þýsk áhrif
Þrátt fyrir strangt uppeldi þá man
Guðrún aldrei eftir því að hafa
verið skömmuð. „Okkur var frek-
ar leitt fyrir sjónir. sagt hvað við
áttum að gera og hvað við mynd-
um læra af því og hverjar afleiðing-
arnar yrðu ef ekkert væri gert. Til
dæmis, ef hundurinn fengi ekkert
að borða í tvo daga, bíddu, vilt þú
ekki fá að borða í tvo daga? eitt-
hvað í þessa áttina var til þess að við
lærðum að axla ábyrgð og ganga til
verka,“ útskýrir Guðrún og segir
hún þennan aga, meðal annars því
að þakka að eiga þýska móður. „Ég
skal aldrei viðurkenna það að ég
sé eitthvað betri eða verri en aðr-
ir. en það er eitt sem ég hef alltaf
haldið fram; ég tel að við systkin-
in, alin upp af þýskri móður, höf-
um hlotið strangara uppeldi heldur
en almennt var á íslenskum heim-
ilum,“ segir Guðrún hugsi. „Þetta
helgast af því að mamma var alin
upp á ströngu heimili í Þýskalandi,
í seinna stríðinu þar sem hún vann
bakvið fremstu víglínu. slík upp-
lifun gerir það að verkum að fólk
mótast óhjákvæmilega, eðlilega. Að
þessu leyti tel ég að við systkinin
höfum hlotið öðruvísi uppeldi. Ég
get ekki nákvæmlega bent á hvern-
ig, en ég held að það felist í meiri
aga og einnig virðingu gagnvart
öðru fólki og sérstaklega gagnvart
eldra fólki. ekki að þetta hafi ver-
ið slæmt, alls ekki, og ég er ekki að
deila á aðra. Þetta er eingöngu til-
finning sem ég hef,“ bætir hún við.
Mörg hlaupin spor
Mikið skipulag var í Hrísdal til að
koma öllum mannskapnum vel fyr-
ir. Allir þurftu auðvitað sinn sælu-
reit á milli stunda til að hvíla sig og
safna kröftum. „Amma og afi voru
með eitt herbergi og mamma og
pabbi með eitt, svo voru tvö önn-
ur svefnherbergi niðri. Pabbi útbjó
einnig herbergi í öðrum enda húss-
ins uppi á lofti fyrir okkur krakkana
að vera. Við vorum það mörg að
eitt barn svaf alltaf inni hjá ömmu
og afa. Það var þannig að þegar nýtt
barn kom þá fór barnið á undan inn
til ömmu og afa. Ég svaf sem sagt
hjá ömmu og afa því ég var yngst,“
útskýrir Guðrún.
Afi Guðrúnar dó þegar hún
var sjö ára gömul og hélt Guðrún
áfram að sofa hjá ömmu sinni eft-
ir að afi hennar kvaddi, alveg til
14 ára aldurs. „Þarna vorum við,
bara tvær. Við urðum mjög nánar
ég og amma, hún var algjör víking-
ur,“ segir Guðrún um ömmu sína.
„Hún átti 11 börn og þau lifðu til
fullorðins ára. Hún var dugleg en
stjórnsöm enda þurfti hún að hafa
þessa stjórnsemi til að hugsa um
krakkaskarann,“ bætir hún við.
Guðrún rifjar einnig upp hlýjar
minningar um afa sinn. „Afi deyr
þegar ég er sjö ára gömul. Ég á
ennþá, 51 ári seinna, bók sem hann
gaf mér þegar ég varð sjö ára göm-
ul. Hann dó um haustið og ég á af-
mæli í apríl. Hann skrifaði í bókina
afmæliskveðju til mín; „Með þakk-
læti fyrir mörg hlaupin spor“. Á
þeim tíma vissi ég ekki hvað þetta
þýddi. Þá var það þannig að hann
lá veikur í rúminu inn í herberginu
sínu. svo langaði honum að hlusta
á fréttirnar. Þá bar ég alltaf útvarp-
ið úr eldhúsinu inn í herbergi til
hans og kveikti á því svo hann gæti
hlustað á fréttirnar. Það voru þessi
hlaupin spor fyrir hann,“ segir hún
og brosir.
Afi Guðrúnar byggði einnig kofa
fyrir barnabörnin sín. Kofinn var
með steyptum botni. Inn í kofan-
um voru hillur, borð og sæti með-
al annars. Að auki voru gluggar og
hurð ásamt því að hann kom fyrir
flaggstöng efst á kofanum svo hægt
væri að flagga við tækifæri. „Hann
byggði kofann fyrir okkur krakk-
ana, þetta var okkar hús og þarna
var mikið leikið.“
Kassinn frá Þýskalandi
Ár hvert um mánaðamótin nóvem-
ber og desember kom stór kassi
frá Þýskalandi með mjólkurbíln-
um. Mikil eftirvænting fylgdi þess-
um kassa, sérstaklega hjá yngri kyn-
slóðinni í Hrísdal. „Það var náttúr-
lega spenna dauðans að fá að vita
hvað væri í kassanum hverju sinni.
Meðal þess sem var í kassanum
voru yfirleitt föt sem mamma nýtti
til að sauma á okkur krakkana og
„gummibärchen“. svo kom allt-
af kassi af Printen sem eru þýskar
jólakökur. Þær eru að mínu mati
ofboðslega góðar. Í þessum stóra
kassa voru líka minni kassar. Í þeim
voru, ásamt Printen, kökur sem ég
tengi mikið við jólin og heita Dom-
inostein. Þessar kökur voru eins og
konfektbitar. Það er botn, svo kem-
ur hlaup og aftur botn. Allt er þetta
umvafið súkkulaðihjúpi, gott ef það
er ekki marsípan í þessu líka,“ segir
Guðrún dreymin.
Í aðdraganda jólanna fylltust öll
búr og geymslur af allskonar hráefni
til baksturs meðal annars og niður-
suðuvörum svo fátt eitt sé nefnt. Þá
þurfti að koma öllu góssinu, sem
kom upp úr kassanum frá Þýska-
landi, fyrir líka. Hluti af búrinu var
staðsett í skáp við stigann á leiðinni
upp á loft þar sem eldri systur Guð-
rúnar sváfu og Guðrún sjálf þegar
hún varð eldri. Það reyndist afar
hentug staðsetning fyrir þær syst-
ur. „Það týndist svolítið úr skápn-
um með hverri ferðinni upp og nið-
ur þennan stiga. Aðeins af hnetum
og dálítið af döðlum,“ segir Guð-
rún og brosir. Það vildi svo til að
kassinn með Printen smákökunum
var geymdur í skápnum við stig-
ann. „Við vorum í pínu vandræð-
um með Printen kassann og hvern-
ig best væri að opna hann svo það
sæist ekki á kassanum. Þetta þurfti
að skipuleggja vel og plönuðum við
systkinin leynimakkið í samein-
ingu. Við vorum því alltaf byrjuð á
Printen kökunum aðeins fyrir jólin
án þess að mamma sæi til. Ég held
nú samt að hún hafi vitað af þessu
ráðabruggi okkar, eiginlega alveg
handviss um það, en hún var ekkert
að kippa sér upp við það.“
Jólin í sveitinni
Guðrún segir jólin alltaf hafa verið
mikil tilbreyting en fjölskyldan til-
einkaði sér bæði íslenskar og þýsk-
ar jólahefðir. „Jólatréð var aldrei
skreytt fyrr en á Þorláksmessu-
kvöldi eða síðasta lagi á aðfanga-
dagsmorgun. Mamma sá alfarið um
það og við fengum ekkert að kássast
í því. Það voru nefnilega litlir fín-
gerðir skrautmunir settir á tréð sem
gátu brotnað bara við það að anda á
þá. Mamma vildi að þetta væri allt
saman í lagi,“ rifjar Guðrún upp.
„Loks, þegar búið var að skreyta á
aðfangadag, þá máttum við koma
inn og allt í einu stóð fyrir fram-
an okkur þessi yndislegi ævintýra-
heimur,“ bætir Guðrún við.
Á aðfangadag lögðust allir á eitt
um að klára fjósverkin og gefa svo
hægt væri að njóta samverunnar
og jólamatarins í rólegheitunum.
„Það var ekkert endilega hefð fyr-
ir því hvað var á boðstólnum hvert
ár. Kannski voru rjúpur og það var
þá vegna þess að pabbi hafði farið
„Þú lést ekki foreldra þína vinna verkin sem
þú áttir að gera sjálfur“
Rætt við Guðrúnu Kristjánsdóttur í Borgarnesi
Guðrún Kristjánsdóttir. Ljósm. glh.