Studia Islandica - 01.06.1940, Blaðsíða 33

31
tvennt til. Annaðhvort hefur Aðalból verið til, byggt
eða óbyggt, á 13. öld, eins og áður var gert ráð fyrir
(og þá ef til vill í hinu gamla Steinröðarstaðalandi),
á sama stað og nú, og höfundurinn kosið Hrafnkeli
bústað þar, — eða höfundurinn hefur sjálfur valið
bæ Hrafnkels þetta nafn, í stað Steinröðarstaða, og
það síðan verið tekið eftir sögunni, þegar býlið, sem
nú heitir svo, var. byggt þar seint á 18. öld. Þetta verð-
ur að standa óútkljáð, nema ókunnar heimildir komi
í leitirnar.
Annars skal eg ekki fara lengra út í staðfræðina í
Hrafnkötlu, bæði vegna þess, að eg vil heldur láta kunn-
uga menn fjalla um það mál, og af því, að það kemur
sannindum sögunnar nauðalítið við. Ef skáld hugsar
sér, að saga gerist á vissum slóðum, er honumvorkunn-
arlaust að lýsa því rétt, sem hann hefur séð og skoð-
að. Og jafnvel þó að höfundar fornsagna þekkti ekki
staðhætti af eigin sjón, var þeim ólíkt auðveldara að
spyrjast fyrir um það, sem stóð óbr.eytt, en verða
sannfróðir um löngu liðna atburði. Kunnugleiki um
staði getur aldrei staðfest sannindi frásagnar. En
hirðuleysi um réttar lýsingar staða, jafnvel á næstu
grösum við heimkynni höfundanna, getur stundum
bent til þess, hversu nákvæmni lá þeim í léttu rúmi.
Yfirleitt hafa menn blandað staðalýsingum og sann-
indum allt of mikið saman. Og hin bókvísa íslenzka
alþýða, sem hefur skírt fjölda af stöðum upp eftir
sögunum á síðari öldum, hefur ekki gert fræðimönn-
unum auðveldara fyrir að átta sig. Um örnefnin í
Hrafnkelsdal má geta nærri, hver skilyrði þau höfðu
til þess að haldast óbreytt og án áhrifa frá sögunni
allar þær aldir, sem dalurinn var að mestu eða öllu
óbyggður.1)
1) Eitt handrit sögunnar, sem Jakobsen kallar D, er um sum
atriði nákvæmara í staðalýsingum, og ber það vott um, að ein-