Studia Islandica - 01.06.1940, Síða 35

33
Sumt í Hrafnkötlu, sem engum öðrum heimildum
fer um, er í sjálfu sér nokkuð ótrúlegt, þó að sag-
an sé annars með miklum raunsæisblæ. Svo er t. d.
um það, er Einar Þorbjarnarson ætlar að taka hross-
in, „ok váru þau nú skjgrr, er aldri váru vgn at ganga
undan manni, nema Freyfaxi einn; hann var svá kyrr
sem hann væri grafinn niðr“. Þetta er áhrifamikið,
það sýnir, að hér eru örlögin að verki: afsakar Einar
og gerir dauða hans átakanlegra. Um aðfarir Frey-
faxa, eftir að Einar hefur sleppt honum, skal eg geta
þess, að líkar sögur um reiðhesta eru til,* 1) og gæti
höfundur þar hafa haft lifandi dæmi fyrir sér. Áhrifa-
mikil er líka lýsingin á metnaði Þorbjarnar karls, er
hann vill ekki þiggja hinar ríflegustu bætur af Hrafn-
keli, nema þeir taki menn til gerðar með sér. Þetta er
nauðsynlegt fyrir listarheildina, að setja söguna í
gang og bæta málstað Hrafnkels, svo að réttlætt sé
uppreist hans að lokum. En það er óvenjuleg saga,
þegar í hlut eiga svo misríkir menn. Alveg fjarstæð
er frásagan um meðferð þeirra Þjóstarssona á goðun-
um og goðahúsinu. Hún minnir á Hrapp í Njálu og
Búa í Kjalnesinga sögu, og er það sögulega séð ekki
góður félagsskapur. Ef Sámur átti að halda uppi hofi
og blótum áfram, eins og sjálfsagt var, var honum
gerður hinn mesti ógreiði með því að brenna goða-
húsið. Þetta hafa menn líka almennt talið tilbúning,
sem sprottinn sé af vandlætingu kristins höfundar,
helzt klerks. Öll sagan um uppgang Hrafnkels á
og það síðan aftur notað til þess að styðja sannindi sögunnar
gsgn Landnámu. Og það er ekkert tillit tekið til þess, að Hrafn-
katla, sem er eina forna heimildin um Freyfaxahamar, lýsir
staðnum alveg rangt, ef Hrafnkell hefði búið á Aðalbóli. Með
þvílíkri rökfærslu er svo Landnáma sett í skúmaskotið.
1) Ein slík saga, sem gerðist 1879, um reiðhest Hjartar bónda
í Austurhlíð, er prentuð í Lögbergi 49. árg., 1. tbl. Hún er svo
svipuð sögunni um Freyfaxa, að furðu gegnir, en sögð af sjónar-
votti með nákvæmum atvikum, svo að erfitt er að rengja hana.
3