Studia Islandica - 01.06.1940, Side 41

39
væna þá um að hafa búið til þau meginatriði Hrafn-
kötlu, sem vér þegar höfum séð, að aldrei hafa getað
gerzt. Það myndi varla koma heim við þær athugan-
ir, sem gerðar hafa verið á norskum og íslenzkum
sögnum frá seinni öldum, þar sem að vísu er nóg af
rangminni og rangfærslum, viðaukum og skreytni, en
þó að jafnaði einhver sögulegur kjarni í aðalatriðun-
um. Samt væri varhugavert að neita slíkum mögu-
leika fyrir fram. Einhver hlýtur að hafa búið það til,
sem tilbúið er, og hví þá ekki eins maður, sem sagði
sögu til skemmtunar, og hinn, sem ritaði? En jafnvel
þó að reynt sé að taka þetta sjónarmið alveg út af
fyrir sig og án þess að líta á neitt annað, sem kemur
til greina, berast böndin miklu meir að söguritaran-
um, og það einkum af tveimur ástæðum. Meðferð
hans á efninu, hvernig sem hann hefur fengið það,
sýnir gjörla, að hann hefur verið vitur maður. Ef
hann hefði verið að endursegja munnlega frásögn
eða frásagnir, sem hann hefði gert ráð fyrir, að væri
að mestu leyti sannsögulegar, myndi dómgreind hans
hafa verið meir á varðbergi og hann hafa slegið ein-
hverja varnagla. Að minnsta kosti hefði hann átt að
hafa einhvern snefil af, að öðruvísi væri sagt frá í
Landnámu. Sjálft hikleysið í frásögninni bendir til
þess, að hann hafi engar áhyggjur gert sér af sann-
indum sögunnar. Það er eðlilegra hjá skáldi, sem tek-
ur allt undir sjálfum sér, en skrásetjara, nema hann
væri því einfaldari. Auk þess er það eðlilegra, að áhrif
ritaðra heimilda, þótt eigi sé meiri en að framan er
greint, sé komin beint úr bókum við ritun sögunnar
heldur en með munnlega heimildarmenn sem milli-
liði. Og í einu atriði, ættartölunni úr Islendingabók,
er það alveg öruggt.
Þó að jafnan muni verða erfitt að draga skýra
markalínu milli þess efnis sagnanna, sem stafar frá
munnlegum frásögum, og hins, sem eru umbætur, við-