Studia Islandica - 01.06.1940, Side 69

67
væri það gagnstætt heilbrigðri skynsemi og almennri
reynslu, að hanga í trú á aukaatriðin, eftir að aðal-
atriðin hafa brugðizt. Það væri svipuð vörn og að
hætta að verja sjálfa múra víggirtrar borgar og ætla
sér að veita viðnám í lélegum hjöllum innan þeirra.
Ef vér t. d. hættum að trúa því, að Njálsbrenna hefði
átt sér stað, yrði ekki álitlegt að halda því fram, að
ýmislegt af því, sem sagt væri frá tildrögum og af-
leiðingum brennunnar, kynni samt að hafa gerzt, —
,en í sambandi við aðra tilburði. Hitt munu nú orðið
flestir fúsir að viðurkenna, að þótt brennan sé at-
burður, sem engin ástæða er til þess að efa, þá sé ein-
mitt flest af því, sem Njála segir um atvikin að henni,
með öllu óáreiðanlegt. Þegar það hefur verið viður-
kennt, að Hrafnkell og synir hans hafi verið til, en
Króka-Refur ekki, þá er lítill munur á Hrafnkötlu
og Króka-Refs sögu sem sögulegum heimildum, nema
hvað Hrafnkatla er betri og raunsærri skáldskapur.
Sagan vísar hvergi til munnlegra frásagna, ber
þess heldur engin merki að vera runn-
in frá munnmælum, erað samsetningu og efn-
ismeðferð ólík þeim sögum, sem háðastar virðast al-
þýðlegum sögnum. Það er gild ástæða til þess að
halda, að höfundurinn hafi um sumt vísvitandi vik-
ið frá heimildum, sem hann þekkti og hlaut að telja
sannari, með öðrum orðum, að sannindi sögunnar
hafi legið honum 1 léttu rúmi. Hrafnkatla ber að
s..msetningu, frásagnarhætti og mannlýsingum öll
einkenni ágætrar skáldsögu. Fyrir þá, sem vilja halda
því fram, að hún sé mynduð í munnmælum, er ekki
nema um tvo kosti að velja: annaðhvort að gera sig
starblinda á listina í sögunni, hina frábæru tækni og
hinn djarfa og djúpsæja skilning (efnisins, — eða að
gerbreyta öllum þeim hugmyndum, sem menn hafa
um þjóðsagnir og hver takmörk þeim eru sett, um
sálarlíf og sálarfræði alþýðu manna. Til þess að fá
5*