Studia Islandica - 01.06.1940, Side 74

72
mönnum hefur virzt gefa skýrasta hugmynd um
munnlega sagnaskemmtun, sé orðið til á svipaðan
hátt og Hrafnkatla: skáldsagnaritun á svo háu
þroskastigi, að það villir mönnum sýn, orkar á les-
andann sem hin fullkomna munnlega frásögn, eins
og hún ætti að hafa verið?
Finnur Jónsson hefur vel séð ágæti Hrafnkötlu:
,,Med hensyn til sin komposition er sagaen et mester-
stykke, en ren perle blandt slægtsagaerne“, segir
hann m. a. En svo bætir hann skömmu síðar við þess-
ari óheyrilegu setningu: „at kompositionen forbyder
at sætte sagaen til en senere tid end omkring 1200,
er en afgjort sag; den kan godt være ældre'V) Nú
kemst Finnur ekki hjá því að tímasetja sum sagnarit
nærri réttu lagi. Hann verður að viðurkenna, að kon-
ungasögur Snorra sé til orðnar á árunum 1225—35,
að Njála í sinni núverandi mynd sé ,ekki eldri en frá
tímabilinu 1250—80. Hann telur Hænsa-Þóris sögu
frá síðara helmingi eða síðasta fjórðungi 13. aldar,
Grettis sögu frá því um eða eftir 1300. Samt sem áður
getur Hrafnkatla vegna hinnar meistaralegu sam-
setningar ekki verið yngri en 1200. Listin að setja vel
saman sögu var ekki lengur til, þegar hinar áður
nefndu íslendinga sögur voru ritaðar, ekki einu sinni
þegar Snorri var að klambra sínum ritum saman, —
höfundur Hrafnkötlu þarf endilega að vera samtíma-
maður Odds Snorrasonar og Gunnlaugs Leifssonar!
Um Islendinga sögur gildir ekki nema ein regla: í
upphafi var fullkomnunin, síðan fer öllu hnignandi.
Hefur nokkur maður tekið slíkt trúanlegt? Meira en
svo. Þegar Heusler, eins og áður er getið, telur Hrafn-
kötlu ,,að líkindum snemma ritaða“, hefur hann varla
mikið annað við að styðjast en bókmenntasögur þeirra
Finns og Mogks. Og það varð tæplega önnur álykt-
1) Litt. hist. II, 516, 517.