Rit Mógilsár - 2013, Síða 58
58 Rit Mógilsár 27/2012
Útdráttur
Greinin fjallar um niðurstöður mæl-
inga á 11 klónatilraunum með alls
46 klónum af alaskaösp, sem voru
lagðar út á árunum 1992, 1993 og
1995. Mælingar þær sem hér eru
gerð skil fóru fram á árunum 2005,
2006 og 2010. Niðurstöðurnar sýna
mikinn mun á vexti eftir tilrauna-
stöðum. Almennt má segja að vöxtur
er hraðari á Suðurlandi en í öðrum
landshlutum. Við því var að búast
vegna hærri meðalhita og lengra
sumars á Suðurlandi. Þó er líklegt að
í sumum tilvikum skýrist munurinn
einnig af mismun á jarðvegsgerðum,
en allar sunnlensku tilraunirnar eru á
frjósömu landi. Klónamunur er tals-
verður eftir landshlutum, einkum
hvað varðar lifun. Eins og búast
mátti við standa klónar sem
upprunnir eru á suðurströnd Alaska
sig almennt vel á Suðurlandi hvað
vöxt varðar. Margir þeirra eru þó
ekki með góða lifun, líklega vegna
haustkals. Í innsveitum á Suðurlandi
sýna margir klónar frá Kenai-skaga
bæði góða lifun og mikinn vöxt. Í
öðrum landshlutum standa margir
suðlægir klónar sig ágætlega ásamt
Kenai klónunum.
Inngangur
Áhugi hefur aukist á notkun alaska-
aspar (Populus balsamifera spp.
trichocarpa (T. & G.) Brayshaw) í
skógrækt hérlendis sem hefur kallað
á auknar rannsóknir á þeim efniviði
sem nú þegar er til í landinu. Sá
efniviður sem hefur verið í notkun
hér er upprunalega frá suðurströnd
Alaska og ekki síst frá Kenaiskaga og
svæðum þar í grennd. Áhugi á
notkun alaskaaspar í skógrækt jókst
verulega upp úr 1990 á meðal
skógræktarmanna og stjórnvalda, og
á síðustu árum hefur ræktun hennar
stóraukist. Landshlutabundin skóg-
ræktarverkefni voru stofnuð og
skógrækt og skjólbeltarækt á jörðum
bænda var efld um allt land. Jafn-
framt varð ljóst að þekkingu skorti á
því hvaða asparklónar hentuðu best
við ólík skilyrði í mismunandi lands-
hlutum. Rannsóknarstöð skógræktar
á Mógilsá réðst því í að leggja út
klónatilraunir á 30 stöðum á landinu.
Markmið verkefnisins var að:
auðvelda val asparklóna fyrir
hvern landshluta, með því að finna
þá klóna sem lifa vel, vaxa hratt
og eru lausir að mestu við
veðurfarsskemmdir og sjúkdóma,
meta samspil klóna og umhverfis;
m.ö.o. hvor klónaval fyrir eitt
hérað skuli vera frábrugðið klóna-
vali í öðrum landshlutum,
afmarka fýsileg ræktunarskilyrði
einstakra asparklóna, og renna
með því stoðum undir almennt
mat á skógræktarskilyrðum, ekki
aðeins fyrir alaskaösp, heldur
einnig fyrir aðrar trjátegundir
(Aðalsteinn Sigurgeirsson 2001).
Nokkrar tilraunir hafa verið af-
skrifaðar vegna lélegrar lifunar, en
vel heppnaðar tilraunir hafa verið
mældar nokkrum sinnum. Á árunum
2005 og 2006 var gerð heildarúttekt
á asparklónatilraununum en haustið
2010 voru tvær af tilraununum
Klónatilraunir á alaskaösp
Helga Ösp Jónsdóttir1,2, Halldór Sverrisson1,3 og Aðalsteinn Sigurgeirsson1
1Rannsóknastöð skógræktar, Mógilsá; 2Matvælastofnun; 3Landbúnaðarháskóli
Íslands