Rit Mógilsár - 2013, Qupperneq 58

58 Rit Mógilsár 27/2012

Útdráttur
Greinin fjallar um niðurstöður mæl-
inga á 11 klónatilraunum með alls
46 klónum af alaskaösp, sem voru
lagðar út á árunum 1992, 1993 og
1995. Mælingar þær sem hér eru
gerð skil fóru fram á árunum 2005,
2006 og 2010. Niðurstöðurnar sýna
mikinn mun á vexti eftir tilrauna-
stöðum. Almennt má segja að vöxtur
er hraðari á Suðurlandi en í öðrum
landshlutum. Við því var að búast
vegna hærri meðalhita og lengra
sumars á Suðurlandi. Þó er líklegt að
í sumum tilvikum skýrist munurinn
einnig af mismun á jarðvegsgerðum,
en allar sunnlensku tilraunirnar eru á
frjósömu landi. Klónamunur er tals-
verður eftir landshlutum, einkum
hvað varðar lifun. Eins og búast
mátti við standa klónar sem
upprunnir eru á suðurströnd Alaska
sig almennt vel á Suðurlandi hvað
vöxt varðar. Margir þeirra eru þó
ekki með góða lifun, líklega vegna
haustkals. Í innsveitum á Suðurlandi
sýna margir klónar frá Kenai-skaga
bæði góða lifun og mikinn vöxt. Í
öðrum landshlutum standa margir
suðlægir klónar sig ágætlega ásamt
Kenai klónunum.
Inngangur
Áhugi hefur aukist á notkun alaska-
aspar (Populus balsamifera spp.
trichocarpa (T. & G.) Brayshaw) í
skógrækt hérlendis sem hefur kallað
á auknar rannsóknir á þeim efniviði
sem nú þegar er til í landinu. Sá
efniviður sem hefur verið í notkun
hér er upprunalega frá suðurströnd
Alaska og ekki síst frá Kenaiskaga og
svæðum þar í grennd. Áhugi á
notkun alaskaaspar í skógrækt jókst
verulega upp úr 1990 á meðal
skógræktarmanna og stjórnvalda, og
á síðustu árum hefur ræktun hennar
stóraukist. Landshlutabundin skóg-
ræktarverkefni voru stofnuð og
skógrækt og skjólbeltarækt á jörðum
bænda var efld um allt land. Jafn-
framt varð ljóst að þekkingu skorti á
því hvaða asparklónar hentuðu best
við ólík skilyrði í mismunandi lands-
hlutum. Rannsóknarstöð skógræktar
á Mógilsá réðst því í að leggja út
klónatilraunir á 30 stöðum á landinu.
Markmið verkefnisins var að:
 auðvelda val asparklóna fyrir
hvern landshluta, með því að finna
þá klóna sem lifa vel, vaxa hratt
og eru lausir að mestu við
veðurfarsskemmdir og sjúkdóma,
 meta samspil klóna og umhverfis;
m.ö.o. hvor klónaval fyrir eitt
hérað skuli vera frábrugðið klóna-
vali í öðrum landshlutum,
 afmarka fýsileg ræktunarskilyrði
einstakra asparklóna, og renna
með því stoðum undir almennt
mat á skógræktarskilyrðum, ekki
aðeins fyrir alaskaösp, heldur
einnig fyrir aðrar trjátegundir
(Aðalsteinn Sigurgeirsson 2001).
Nokkrar tilraunir hafa verið af-
skrifaðar vegna lélegrar lifunar, en
vel heppnaðar tilraunir hafa verið
mældar nokkrum sinnum. Á árunum
2005 og 2006 var gerð heildarúttekt
á asparklónatilraununum en haustið
2010 voru tvær af tilraununum
Klónatilraunir á alaskaösp
Helga Ösp Jónsdóttir1,2, Halldór Sverrisson1,3 og Aðalsteinn Sigurgeirsson1
1Rannsóknastöð skógræktar, Mógilsá; 2Matvælastofnun; 3Landbúnaðarháskóli
Íslands