Rit Mógilsár - 2014, Síða 18

18 Rit Mógilsár 31/2014
Skipulag skóga með tilliti til skógarafurða
og nýtingarmöguleika þeirra
Útdráttur
Hér á landi er ekki mikil hefð fyrir nýtingu
skógarafurða en vaxandi áhugi er fyrir slíkri
nýtingu. Skógarafurðir aðrar en timbur eru
t.d. sveppir, afurðir af og úr trjám, jurtir og
ber í undirgróðri skóganna og afurðir dýra,
svo sem hunang. Mikið af góðum og verð-
mætum matsveppum vex í skógum landsins
og markaður fyrir sveppi virðist vera góður
hér. Afurðir trjáa geta til að mynda verið jóla-
tré, greinar og könglar til skreytinga, birkisafi,
lauf og börkur trjáa. Berjarunna er víða hægt
að gróðursetja í skógarjaðra og auka þannig
verulega tekjur af skóginum með því að tína
ber og selja eða nota til heimilis. Einnig eru
jurtir í skóginum nýtilegar á margan hátt
sem lækningajurtir eða til matar eða litunar.
Beit í skógi telst einnig til skógarnytja og
getur skipt miklu máli fyrir búfénað með tilliti
til skjóls. Býflugur sækja í runna og blóm-
jurtir í skóginum og gefa af sér verðmætt
hunang. Framleiðendur, sem framleiða mat-
vörur úr skógum landsins, verða að vera
með starfsleyfi til að tryggja hag neytenda.
Miklir möguleikar eru fram undan við að
nýta betur afurðir skóganna og koma þeim
á markað en ekki er ástæða til að ætla annað
en að afurðum skóganna yrði vel tekið hjá
neytendum á Íslandi.
Inngangur
Afurðir úr náttúrunni eru í brennidepli um
þessar mundir í tveimur verkefnum sem
Matís ohf. tekur þátt í. Verkefnið Lífhagkerfi
á norðurslóðum eða Arctic Bioeconomy
(Norræna ráðherraráðið, á.á.) miðar að því að
auka verðmætasköpun og nýtingu líffræði-
legra auðlinda á norðlægum slóðum með
því að kortleggja möguleika og ógnanir við
matvælaöryggi og hvernig hægt er að nýta
betur líffræðilegar auðlindir norðursins. Matís
ohf. stýrir þessu þriggja ára verkefni fyrir
Íslands hönd í tengslum við formennsku
Íslands í Norræna ráðherraráðinu. Hugtakið
lífhagkerfi er notað um allar lífauðlindir, sam-
spil þeirra og áhrif á efnahagslega og félags-
lega þætti ásamt umhverfi auðlindanna og
leitast við að hámarka ávinning auðlinda
á sjálfbæran hátt. Lífauðlindir eru, eins og
nafnið gefur til kynna, þær auðlindir sem
byggjast á nýtingu lífmassa svo sem fiskeldi,
skógrækt, landbúnaður og hvers konar veiði.
Aukin og bætt nýting þessara auðlinda getur
skipt sköpum fyrir afkomu þeirra sem stunda
atvinnu í þessum greinum og aukið verulega
möguleika í vöruþróun og nýjungum í þeim
atvinnugreinum sem byggjast á nýtingu líf-
massa. Einnig býður betri nýting lífauðlinda
upp á aukna matvælaframleiðslu og sjálf-
bæra nýtingu endurnýjanlegra auðlinda sem
getur skipt sköpum í matvælaframleiðslu
heimsins.
Matís er einnig þátttakandi í evrópsku
verkefni sem miðar að því að afla upplýsinga
um nýtingu afurða úr skógum, annarra en
timburs, hér eftir nefndar skógarafurðir
(COST Action FP1203, 2014). Í þessu verkefni
er unnið að öflun upplýsinga um skógar-
afurðir úr skógum Evrópu, nýtingu þeirra og
framtíðarmöguleika. Alls taka 26 lönd þátt
í verkefninu og stendur það til 2017. Cost
FP1203 verkefnið flokkar skógarafurðir í fjóra
flokka eftir uppruna þeirra í skóginum, en
þeir eru:
1. Sveppir
2. Afurðir af og úr trjám
3. Undirgróður skóganna
4. Dýr í skóginum
Lilja Magnúsdóttir* og Sigrún Elsa Smáradóttir
Matís ohf.
*liljam@matis.is