Rit Mógilsár - 2014, Qupperneq 50

50 Rit Mógilsár 31/2014
Afurðir úr skógum aðrar en timbur:
Verkefnið NWFPs eða Non Wood Forest Products
Inngangur
Skógar gefa ýmislegt af sér annað en timbur.
Hér verður kynnt í stuttu máli verkefni sem
höfundur tekur þátt í ásamt Lilju Magnús-
dóttur. Þetta er svokallað COST-verkefni á
vegum Evrópusambandsins. COST stendur
fyrir Cooperation in Science and Technology
og er vettvangur Evrópumanna til samstarfs
á sviði vísinda og rannsókna. Verkefnið
sem við Lilja tökum þátt í kallast NWFPs,
Non-Wood Forest Products, eða með öðrum
orðum „afurðir úr skógum aðrar en timbur“.
Við erum fulltrúar Íslands í verkefninu, ég
fyrir hönd Landssamtaka skógareigenda og
Lilja fyrir hönd Matís.
Sjálf er ég textíllærður býflugna- og skógar-
bóndi og bý á Galtalæk í Biskupstungum.
Þar hef ég verið í skógrækt ásamt fjölskyldu
minni frá árinu 1988. Ég hef gríðarlegan
áhuga á afurðum úr skógum, þ.e.a.s. öðrum
en timbri, enda er nokkuð fyrirséð að
mörg ár eru þangað til beinn hagnaður af
timbursölu skilar sér í hús hjá okkur.
Árið 2012 veitti Evrópusambandið 100
milljónir evra í að koma á fót verkefninu
NWFPs. Það stendur yfir í fjögur ár frá fyrsta
fundi sem haldinn var í Brussel þann 9. apríl
2013. Eins og er taka 34 lönd þátt í verkefninu
og vonandi bætast fleiri við. Ekki er ætlunin
að fara mjög djúpt í umfjöllun um verkefnið
hér heldur reyna að útskýra á einfaldan og
fljótlegan hátt út á hvað það gengur.
Aðrar afurðir en timbur úr
skógum Evrópu
Skógar í Evrópu hafa í aldanna rás verið nýttir
á mjög fjölbreyttan hátt. Þeir eru afar mikil-
vægir þar sem þeir gegna stóru hlutverki í
umhverfismálum þjóða, auk þess sem þeir
hafa mikil áhrif á félags- og tómstundamál
í samfélaginu. Afurðir úr skógunum skipta
evrópsk þjóðfélög líka miklu máli. Mikil
verðmæti eru dregin út úr skógunum utan
hefðbundinnar timburframleiðslu. Samt
sem áður tengjast flestallar skógarannsóknir
viðarframleiðslunni og mikill skortur er því
almennt á rannsóknum sem tengjast „öðrum
afurðum“ úr skógum.

Það er svo ótalmargt annað en viður sem
nýtt er í skógum og skóglendi. Til dæmis
eru tekjur af sveppatínslu allverulegar og í
skógana er sóttur korkur, harpix, síróp,
hnetur af ýmsum gerðum, ber, krydd,
hunang og vax, svo fátt eitt sé talið. Einnig
er hægt að hafa þar tekjur af veiðum
skógardýra og lyfja- og textíliðnaðurinn
nýtur sömuleiðis góðs af því sem skógarnir
hafa upp á að bjóða. Þetta er ótrúlega langur
listi og enginn veit í raun og veru hvað er
verið að sækja inn í skógana, í hvaða magni,
hvað er nýtt og hvað er vannýtt.
Verkefnið NWFPs
Ekki er mikið til af gögnum eða rannsóknum
um „aðrar skógarnytjar“. Oftar en ekki er
unnið eftir aldagömlum hefðum og
þekkingin flyst á milli kynslóða, innan
fjölskyldna eða milli fólks í samfélögum.
Nú er ætlunin að taka aðeins til í
þessum málum. Finna þarf út og greina hvað
er verið að gera í evrópsku skóglendi, hvað
hefur verið rannsakað og skráð, hvað þarf
að skoða betur og hvernig er best að auka
nýsköpun og sjálfbærni skóganna. Það er út
á þetta sem NWFPs gengur. Með verkefn-
inu er byggt upp þverfaglegt net vísinda-
manna og stjórnenda í skógargeiranum í því
Agnes Geirdal
skógarbóndi
agnesg@simnet.is