Náttúrufræðingurinn - 2020, Qupperneq 21

Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
241
Ritrýnd grein / Peer reviewed
Herjólfshaugur og Mykitaksgrjót
Tvö berghlaup á Heimaey
Árni Hjartarson og Jón Kristinn Helgason
Herjólfsdalur á Heimaey í Vestmannaeyjum varð til þegar gjóska og hraun fylltu lítinn vog á milli Dalfjalls
og Háarinnar í eldsumbrotum í Sæfelli og Helgafelli fyrir um 6 þúsund árum. Hrun úr klettahlíðum dalsins
myndaði smám saman brattar hlíðar neðan klettabeltanna. Tvær meiriháttar skriður eða berghlaup, sem hafa
verið nefnd Mykitaksgrjót og Herjólfshaugur, urðu í dalnum eftir að hraunið rann og hafa skriðuurðir þeirra
sett svip á landslagið. Mykitaksgrjót er efnismikil urð, eða um 500.000 m3. Gjóskulög benda til að Mykitaks-
hlaupið hafi orðið nokkru fyrir landnám eða á árabilinu 700–750 e.Kr. Fátt er hins vegar hægt að fullyrða um
Herjólfshaug þar sem hann hvarf fyrir áratugum vegna efnistöku og umsvifa í dalnum. Samkvæmt gömlum
lýsingum gæti hann hafa verið um 60.000 m3. Sagnir eru um að haugurinn hafi myndast í skriðuhlaupi á
sögulegum tíma. Um sannleiksgildi þeirra verður ekkert fullyrt en gamlar lýsingar á gróðri og jarðvegi í
haugnum benda þó til þess að hann hafi verið yngri en Mykitakshlaupið.
Náttúrufræðingurinn 90 (4–5), bls. 241–249, 2020
1. mynd. Dalfjall og Blátindur í Herjólfsdal. Fjósaklettur er neðan við skriðuna fyrir miðri mynd. Herjólfshaugur var í hlíðarfætinum til hægri við
Fjósaklett. Undir honum átti bær Herjólfs landnámsmanns að hafa lent. Nú er þar sléttaður völlur. – The Dalfjall mountain and Blátindur peak in
the Herjólfsdalur valley. The Fjósaklettur cliff is below the scree in the centre of the picture. The rock mound Herjólfshaugur was to the right of
Fjósaklettur, remains of a rock fall or a scree. Now it has disappeared because of mining. The house of the first settlers in the Vestmannaeyjar
archipelago (Herjólfur and his family) was believed to be buried below the mound.